Ma’ruzalar kursi 1 – modul: kurash turlari va uni o‘qitish metodikasi faniga kirish

1998 yilda Xalqaro kurash assosiasiyasi tashkil qilindi. 1999 yildan boshlab jahon chempionatlari o’tkazib kelinmoqda. 1999 yil
1 – 2 may kuni Universal sport sariyida birinchi jaxon chempionati qtkazildi. A.Qurbonov, K.Murodov vaT.Muxammadievlar sportchilardir.
2004 yilda Qashqadaryo viloyatining Shaxrisabz shaxrida Belbog`li kurash bo`yicha o`tkazilgan birinchi Jahon chepionatida D.Ro`ziyev birinchi o`rinni egallab, birinchi jahon chempioni unvonini qo’lga kiritgan. Sport kurashi eng qadimgi sport turlaridan biri bo’lib, juda qiziqarli va yorqin tarixga ega. Qadimgi inson ko’p ming yillar davomida instinktli hujum va himoyalanish harakatlaridan to zamonaviy kurash turlari usullariga yaqin bo’lgan koordinatsiyalashgan harakatlargacha qiyin yo’lni bosib o’tgan.
O’troq hayot boshlanishi bilan xalqlarning jismoniy tarbiyasida jangovar tayyorgarlikka xos bo’lgan va, birinchi navbatda, har xil yakkakurash turlari oldingi qatorga qo’yilgan. Qadimgi insonning muntazam yashash joylarida ov qilish sahnalari bilan bir qatorda kurashayotgan kishilarning tasviri paydo bo’la boshladi. Misr ehromlari devorlarida ko’rinishiga qaraganda mukammal texnikaga ega bo’lgan kurashchilarning tasvirlari topilgan. Taxminan e.a. 2800 yilda tayyorlangan bronzali haykal belbog’li kurashning eng qadimgi yodgorligi hisoblanadi. Uning asosida raqibni chirmab olishning og’riq beruvchi usul yotadi.

1-rasm. Belbog’li kurashni aks ettiruvchi Mesopotamiyada topilgan bronzali skultura (e.a. III ming yillik boshi) (Kun A, 1982)

Qadimgi Hindistonda har xil yakkakurash turlari keng tarqalgan. Mahalliy aholi sog’lomlashtirish gimnastikasi, raqs va qurolsiz o’z-o’zini himoya qilish sohasida qimmatbaho an’analarni ehtiyotlik bilan saqlab kelgan. Qadimiy hind qo’lyozmalarida bellashuv va yakkakurashning shunday shakllari haqida ta’kidlanadiki, bunday bellashuvlarning uslubi raqibga qo’l yoki oyoq bilan qulatuvchi qattiq zarba berish, shuningdek bo’g’ish usullarini qo’llash bilan tavsiflanadi.

Qadimgi Xitoyda jismoniy tarbiyaning birinchi paydo bo’lishi e.a. 3 ming yillikning boshiga to’g’ri keladi. Taxminan e.a. 2698 yilda “KUNFU”, deb nomlangan kitob yozilgan, unda birinchi bor xalqlar o’rtasida keng tarqalgan davolovchi gimnastika, massaj, kasalliklardan forig’ etuvchi raqslar, shuningdek jangovar raqslarning tasnifiy ta’riflari tizimlashtirilgan.
Shuni ta’kidlash muhimki, Qadimgi Xitoy jamiyati, o’sha davrning falsafiy qarashlariga asoslanib, o’sib kelayotgan avlodning ahloqiy tarbiyasiga, yoshlarning irodasi hamda xarakterini shakllantirishga katta e’tibor qaratgan. Agar bellashuv jarayonida biron bir kurashchi qo’pollik qilsa yoki qoida buzsa, unda hakamlar va tomoshabinlar bu kurashchini “syao tszan” deb qoralaganlar. Bu so’z jamiyatning yuqori darajada nafratlanishini anglatadi.
Hamma davrlar hamda xalqlarning dostonlari kurashning jismoniy tarbiyaning muhim elementi, jismoniy mashqlarning eng ommabop xalq turlari sifatida keng tarqalganligi to’g’risida guvohlik beradi.
Jismoniy tarbiya va kurashning rivojlanishida Qadimgi Yunoniston alohida o’rin tutadi. Eramizdan avvalgi IX-VIII asrlarda Qadimgi Yunonistonda jismoniy tarbiya tizimi yaratildi va u hozircha o’z ahamiyatini yo’qotmagan. Maxsus maktablarda tajribali o’qituvchilar kurash, shuningdek qisqa masofalarga yugurish, uzunlikka sakrash, nayza va disk uloqtirishlardan tashkil topgan dastur bo’yicha bolalar tayyorgarligiga alohida e’tibor berganlar. Shu bilan birga shug’ullanuvchilar qo’l jangini olib borish, toshlar uloqtirish malakasini egallab borganlar.