Masarykova univerzita

4. Emancypantki

A właśnie emancypacji chciałabym poświęcić ostatni akapit mej pracy dyplomowej. Klara była prawdziwą „buntowniczką sprawy kobiecej“, „w tej buntowniczej dziewczynie rodzi się opór przeciw regułom dotychczasowej obyczajowości. Ponieważ dostrzega sprzeczność między moralnością starszych, wpajaną od dzieciństwa – a faktami obserwowanymi około.“⁹³ Obok Klary warto wspomnieć o Anieli, co prawda, była trochę w cieniu swej przyjaciółki, jednak składa z nią owe śluby, więc myślę, że warto ją załączyć do emancypantek tego okresu. W pierwszej połowie XIX wieku były bohaterki traktowane bardzo oburzająco, w dzisiejszych czasach mogą jednak wyglądać śmiesznie i naiwnie. Zwłaszcza po złożeniu ślubów zostawiają sobie pewien dystans:

ANIELA I KLARA
„Przyrzekam na kobiety stałość niewzruszoną
Nienawidzić ród męski, nigdy nie być żoną.

ANIELA
Nienawidzić, tak – oprócz mego stryja.

KLARA
I mego ojca…

ANIELA
I stryjecznych braci.

KLARA
I pana Jana…“⁹⁴

Emancypacja u Fredry ma charakter żartobliwy nieco, jednak nie znaczy to, że autor jakoś lekceważy emancypację. Wręcz przeciwnie, komediopisarz zdawał sobie sprawę z tego, że zasady społeczne w stosunku do kobiet są dosyć krzywdzące. Kobiety musiały się przez całe swe życie podporządkowywać, w dzieciństwie musiały być posłuszne rodzicom, a rodzice decydowali o ich przyszłości. W małżeństwie znowu decydował o wszystkim mąż. Sam Fredro kiedyś boleśnie doświadczył, co znaczy patriarchalizm. Jego żona Zofia została w szesnastu latach wydana za hrabiego Skarbka, a komediopisarz musiał czekać jedenaście lat, zanim doszło do upragnionego ślubu z ukochaną. Uważam, że właśnie to było przyczyną, dlaczego Fredro zwracał uwagę na pozycję kobiet we współczesnym mu świecie. „W usta bohaterów wkładał własne poglądy dotyczące tej kwestii – zdecydowanie bronił praw niewieścich (w końcu żadna z bohaterek jego komedii nie wyszła za mąż wbrew swej woli).“⁹⁵

Kobiety, które przedstawił Aleksander Fredro w swoich komediach wybrały prawdziwe uczucie i nim się kierowały. Autor chce podkreślić, że każda kobieta ma sama wybierać męża, jego bohaterki zazwyczaj odrzucają bogatych i majętnych mężczyzn, żeby wybrać prawdziwą miłość. Obyczaje i konwenanse muszą ustąpić, a zwyciężają uczucia. Jego wielka miłość z ukochaną Zofią, upewniła go, jak odmienna, a przy tym głęboka i wierna jest miłość kobiet.⁹⁶ „Bohaterki Fredry, i Ewelina z Męża i żony, i Klara z Zemsty, i Aniela i Klara ze Ślubów panieńskich, mogą wzbudzać uśmiech politowania dla swych marzeń i usposobień. Ale tak naprawdę zdają się one w tych »rojeniach« i zachowaniach odzwierciedlać odwieczne pragnienie ludzkie o szczęściu i życiu prawdziwym“⁹⁷