Mashg`ulot jarayonida o`yin texnologiyasidan foydalanish

Ma’ruza. Ma’ruza o’qitishning eng keng tarqalgan shakli bo’lib, pedagogik faoliyatda yetakchi o’rinni egallaydi. U o’qituvchi mehnatining oliy shakli darajasida e’tirof etiladi. Uni bir tomonlama aloqaning ko’rinishi, deb ham ataladi. Bunda o’qituvchining faolligi va tinglovchilarning nofaolligi ko’zda tutiladi. Biroq munozara shaklida bayon etiladigan ma’ruza eng faol pedagogik texnologiya elementidir. Munozarali ma’ruzada tinglovchilarning faolligi juda yuqori bo’lishiga erishish mumkin.
Iqtisodiyot o’quv predmetlarini, odatda, ko’proq ma’ruzalar tarzida bayon etiladi. CHunki bunday kurslar ko’proq nazariy yoki umumlashtiruvchi xarakterga tabiatan ega bo’ladilar. Pedagogik terminologiya nuqtai nazaridan ularni bilish, aqliy umumlashtirish mashg’ulotlari deb hisoblash mumkin. Bunda metodikaning barcha boshqa metodlari kamroq samarali bo’lib qoladilar. Ma’ruzani tashkil etish paytida o’qituvchi o’quv predmetining eng muhim jihatlarini alohida ta’kidlash evaziga muvaffaqiyat qozonishi mumkin. Ma’ruzada tinglovchilar boshqa samarali metodlar bilan o’qitilgandagi kabi tayyorgarlik (bilim) oladilar. Faol metodika yordamida o’qilgan ma’ruzalar davomida tinglovchilarni faollashtirish evaziga o’qitish jarayonining teng huquqli ishtirokchilariga aylantirish mumkin. Bunda o’quv materiali tez va soz o’zlashtiriladi.
Ma’ruzani faol tadbirga aylantirish uchun uning mavzusi va tuzilmasi orasidagi bog’lanishning yechimini topish zarur bo’ladi. Ma’ruzalar o’quv predmetining bosh masalasi ko’nikma hosil qilish emas, balki bilim o’zlashtirish bo’lganidagina samara beradi. O’qitishning barcha mavjud masalalarini uch guruhga ajratish mumkin:
- bilimlar;
- ko’nikmalar;
- ko’rsatmalar.
O’qitish masalalaridan kelib chiqqan holda uning metodi tanlanadi. Agar ta’lim jarayonida tavsiflash, yodga tushirish, sanab o’tish, kategoriyalar bo’yicha taqsimlash, ta’riflar keltirish, baholash va tushuntirish kabi didaktik maqsadlar amalga oshirilishi lozim bo’lsa, albatta, ma’ruza shaklidagi o’quv mashg’ulotlari tashkil etilishi maqsadga muvofiqdir. Hayot bilan, kundalik turmush bilan, muhim voqealar bilan aloqadorlikda bayon etilgan ma’ruza materiali oson o’zlashtiriladi. Suzishni yoki avtomobilь boshqarishni ma’ruza mashg’uloti yordamida o’rgatib bo’lmasligi ravshan. SHu boisdan, uquv va ko’nikma hamda malaka egallanishi birinchi o’rinda turadigan faoliyatda ma’ruzaning tutgan o’rni juda kichikdir. Nazariy bilimlar va dunyoqarash ahamiyatiga ega bo’lgan ma’lumotlar ma’ruza yordamida berilishi maqsadga muvofiqdir.
Ma’ruza davomida o’qituvchining xatti-harakatlari, imo-ishoralari, nutq komponentlari muhim rolь o’ynaydi. Ma’ruzachi auditoriya bilan yaxshi aloqa o’rnatishi uchun uning dinamik siljib turishi tavsiya etiladi. Ovoz ohangining o’zgarishi va o’rinli pauzalar ham yordamchi omillarga aylanadi. Bayon mo’’tadilligining o’zgarishi, o’rinli kalimalarning galma-gallanishi, qiziqarli ma’lumotlarning bezak tarzida ishlatilishi katta ahamiyatga ega. Ma’ruzaning to’laqonliligi ko’rgazmali vositalardan qay darajada foydalanilishiga ham bog’liqdir. Rasmlar, jadvallar, plakatlar, diagrammalar, moddiy ob’ektlar va AKTning turli elementlaridan o’rinli foydalanish ma’ruzaning ta’lim beruvchi, tarbiyalovchi va rivojlantiruvchi quvvatini oshiradi.
Har qanday ma’ruza tarkiban uch qismdan iborat bo’ladi:
- kirish;
- asosiy qism;
- xulosa.
Ma’ruza turlari pedagogning mahoratiga bog’liq ravishda turfa ko’rinishlar va mazmunga ega bo’ladi. Ma’ruzaning pedagogik samarasi o’qitishning barcha tashkiliy shakllariga qiyoslanganda eng yuqori bo’ladi.