Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

Alyuminiy rudalarining kimyoviy tashkil etuvchilari

Mineral nomi	Kimyoviy tashkil etuvchilari, %
	Al2O2	Fe2O3	SiO2	TiO2	CaO	H2O	Na2O+K2O3	SO3
Boksit	30–57	16–35	3–13	2–4	3	10–12	–	–
Kaolin	37–40	1,5	36–45	–	–	15–20	–	–
Alunit	20–21	4-5	41–42	–	–	6–7	4,5–5,0	22–23

Alyuminiy birikmalaridan alyuminiy olish jarayoni ikki bosqichga ajratiladi:

• 
  alyuminiy rudalaridan alyuminiy oksidi olish;
  
• 
  alyuminiy oksidlaridan alyuminiy olish.
  

Alyuminiy rudalaridan alyuminiy oksidi olish
Tabiiyki, rudaning tarkibidagi begona jinslarning o’lchami va miqdorlari turlicha bo’ladi. SHu bois alyuminiy rudalaridan alyuminiy oksidi olish usullari ham turlichadir:

• 
  ishqorli usul;
  
• 
  kislotali usul;
  
• 
  elektrotermik usul.
  

Ishqorli usulda dastlab boksit maxsus pechda qizdirilib, keyin maxsus tegirmonlarda kukun holiga kelguncha maydalanadi. So’ngra unga ma’lum miqdorda soda va ohaktosh kukunlari qo’shilib, aralashma hosil qilinadi. Bu aralashma bo’yi 80–150 m, diametri 2,5–5 mli sekin aylanuvchi barabanli pechda 1100°C haroratgacha qizdiriladi.
Olingan massa maxsus bakda 60°C haroratli suv bilan ishlanadi. Natijada natriy alyuminat va natriy ferritlar suvda eriydi, kaltsiy silikat esa suvda erimay, bak tagiga cho’kadi. Keyin esa bu eritma bakdan chiqarilib, maxsus idishda gidrolizlanadi. Bunda natriy ferrit temir (III) –gidroksid tarzida cho’kib ajraladi. Qolgan eritma suv quyilgan maxsus idishda karbonat angidrid bilan ishlanib, alyuminiy gidroksidi olinadi. Alyuminiy gidroksidi cho’kma tarzida ajraladi, natriy karbonat esa eritmada qoladi. Alyuminiy gidrooksid idishdan olinib, filtrlanadi. So’ngra aylanadigan qiya pechda 950–1200 °C haroratgacha qizdiriladi. Bunda u parchalanib alyuminiy oksidi hosil bo’ladi.