Mavzu 1: Tibbiy radiologiyaga kirish. Tibbiy radiologiya

KT TАSVIRNI SHАKLLАNISHINI АSOSIY PRINSIPLАRI
Kompyuter tomografiya yordamida tashhis qo‘yish rentgenologik belgilarga asoslanib, ya`ni patologiya o‘chog‘ining joylashgan o‘rni, shakli, o‘lchami, zichligi yoki absorbsiya ko‘rsatmalariga qarab iiiqlanadi. Har bir to‘qima o‘zining zichligi, atom og‘irligiga karab, nurlarni turlicha singdiradi va shunga yarasha o‘z absorbsiya koeffitsientiga (AK) ega. Xaunsfild shkalasida suvning koeffitsenti "0" deb qabul qilingan, eng katta zichlanishga ega bo‘lgan suyakning AK+1000, eng kam zichlanishga ega bo‘lgan chanoming AK - -1000. Bu shkalaga binoan har bir a`zo va to‘qima uchun absorbsiya koeffitsientining o‘rtacha ko‘rsatkichlari tuzilgan.
Kompyuter tomografiya yordamida aniqlanadigan o‘sma yoki boshqa patologik o‘choqning kattaligi 0,5-1 sm ni tashkil etadi. Hozirgi vaqtda ginekologik kasallikka chalingan ayollarni tekshirishda, ayniqsa kichik chanoq a`zolarida uchraydigan hajmiy tuzilmalar diagaostikasida KT alohida ahamiyat kasb etmoqda. Bunda skanerlash vaqti 3,5 sekund, qirqma qalinligi 2-12 mm. Tekshirishdan oldin yo‘g‘on ichak va qovuqni suvda eriydigan kontrast modda bilan kontrastlab, qinni tampon bilan to‘ldiriladi, keyin tekshirish boshlanadi.
Kompyutyer tomogrammalarda bachadon ortig‘ida uchraydigan hajmiy jarayonlar nogomogen tuzilmaga o‘xshab ko‘rinib, zichligi 65 N ni tashkil qiladi. Jarayon atrofga tarqalmagan bo‘lsa, konturi past-baland, yonidagi a`zolarga tarqalgan bo‘lsa, noaniq bo‘ladi. KT da kichik chanoqdagi a`zolar (bachadon, tuxumdon va boshqalar)da uchraydigan o‘smalar, kattalashib ketgan limfa tugunlarini aniqlash mumkin. KT da tuxumdon kistasi yumaloq yoki oval shaklda, konturlari aniq, zichligi 14-30 N, tuzilishi bir xil, devorlari esa notekis yo‘g‘onlashgan bo‘lib ko‘rinadi. KT jarayonning o‘ziga xos xususiyati, xarakteri, topografiyasini, uning yonidagi a`zolar va to‘qimalarga tarqalishini hamda chanoqdagi limfa tugunlari kattaligini aniklashda katta yordam beradi.
Hozir KT bosh miya, ko‘krak qafasidagi a`zolar (o‘pka, plevra, aorta), qorin va pardasi orqasidagi bo‘shliqlarda joylashgan a`zolar (jigar, o‘t pufagi, me`da osti bezi, buyrak, buyrak usti bezi va b.q.)ni tekshirish hamda kasalliklarini aniqlashda keng qo‘llaniladi.
KT afzalliklari
KT tasviri, birinchi navbatda, Pirogov tilimining printsipi bo'yicha to'qimalarning transvers qatlamining izolyatsiyalangan tasvirini beradi, ya'ni, KT-tasvir an'anaviy rentgen tasviriga xos bo'lgan tuzilmalarning superpozitsiyasi emas.
KT-tasvir anatomik hajmga yaqin bo'lib, uni o'lchash, kattalashtirish, hajmini hisoblash mumkin. KT tasvirning to'qima kontrastini keskin oshirdi, buning natijasida an'anaviy roentgen diagnostika tomonidan aniqlanmagan to'qima va organlar - orqa miya, qorin bo'shlig'i va qorin bo'shlig'i organlari, tos bo'shlig'i organlari, shuningdek o’pkadagi kichik kalsifikatsiya va mayda o'choqlarni aniqlash uchun sezgirlikni oshirdi.
Usulning muhim afzalligi - o'rganilayotgan organ to'qimalarining zichligini (dansitometriya) aniqlash va shu bilan normal va o'zgartirilgan to'qimalarni farqlash. To'qimalarning zichligi KT-birliklarda baholanadi. H (Haunsfild shkalasi) va distillangan suvning zichligi "0" uchun olinadi. Masalan, safro zichligi 15-17 birlik H ga, miyaning oq moddasi - 25-35 birlik H, kulrang - 35-55 birlik H, qonda - 30-60 birlik H, jigarda - 60-75 birlik H. suyaklar - 1000 birlikdan H.gacha.
Maydonlarga ajjratish:
giperdens (suyaklar )
izodensiv (bir hil mato)
gipodens (suyak fonida yumshoq to'qimalar)
KT-semiotika
Buyrak parenximasida gipodens maydon
MS-suyuq shakllanishi (kist)