Mavzu: 802. 15 tarmoqlarining texnik tavsiflari

Mavzu: Markazlashtirilmagan o‘z - o‘zini tashkil etuvchi tarmoqlarning uyali aloqa tuzilishi va topologiyasi.
Reja:
1. Markazlashtirilmagan o’z-o’zini tashkil etuvchi tarmoqlarning ne ekanligi, uyali aloqa tuzilishi va topologiyasi haqida o‘rganish.
2. Bu tarmoqlar qanday xususiyatlarga ega va ularning qanday ishlash prinsiplari borligini tushunish, undan foydalanish maqsadida ularning foydalanish maydonlarini aniqlash.
3. Bu qismda uyali aloqaning o‘zini tushunish va u yordamida axborot almashishning qanday amaliyoti borligi haqida o‘rganish.

Markazlashtirilmagan o‘z - o‘zini tashkil etuvchi tarmoqlarning uyali aloqa tuzilishi va topologiyasi.
"Markazlashtirilmagan öz-özini tashkil etuvchi tarmoqlar" degan atamani eslatib, bu tarmoqlar adashuvlar yoki robotlar kabi bir-biriga bog'liq emas, o'z-o'zini o'zaro bog'liqliksiz tuzishadi. Bunday tarmoqlarda har bir qurilma o'z-ichiga xotira saqlaydi va bu saqlangan ma'lumotlar o'zaro almashish orqali o'zaro bog'liqlanadilar.
Uyali aloqa tuzilishida, bir nechta qurilmalar, sensorlar yoki ustunlikli qurilmalar uchun xizmat ko'rsatuvchi ko'p nurlanishli to'plamlar yordamida tarmoq o'zini o'z-ichiga yig'ib, bir-biriga aloqaga chiqaradi. Uyali aloqa tarmoqlari odatda, masofaviy, energiya muammo va qurilma muammo kabi qiyinchiliklarga duch kichik xil ma'lumotlar almashish uchun ishlatiladi.
Topologiyalar esa, tarmoqdagi qurilmalar orasidagi aloqa va aloqa shakllari ko'rsatiladi. Markazlashtirilmagan o’z-o’zini tashkil etuvchi tarmoqlarda odatda tarmoqning har qanday nuqta bo'lishi mumkin, shuning uchun shakl va to'plamni tanlashda bir nechta imkoniyat mavjud.
Bularning yaninda, markazlashtirilmagan öz-özini tashkil etuvchi tarmoqlarning tuzilishi va topologiyasi eng oddiy tarmoqlardan farqli bo'lib, aynan bu xususiyatlariga ko'ra, ularga xos tuzilish va topologiyalar ishlatiladi.
- Markazlashtirilmagan o’z-o’zini tashkil etuvchi tarmoqlar, tarmoq uzatuvchilari yordamida bir-biriga ulanish imkoniyatini beradigan tarmoqlardir.
- Uyali aloqa tuzilishi Markazlashtirilmagan tarmoqlarda qurilgan bo'lib, bu aloqalar tarmoq uzatuvchilari yordamida o'tkaziladi.
- Markazlashtirilmagan tarmoqlarning topologiyasi umuman ma'lum emas, shuning uchun u tarmoq uzatuvchilari soni va ulanishlarining shakli va turi to'g'risida barcha ma'lumotlar uzatuvchi tarmoqchi tomonidan aniqlanadi.
- Markazlashtirilmagan tarmoqlar ko'p ishlatiladigan tarmoqlardir. Ular boshqalar bilan ko'p yoki qisqa masofalarda aloqalar o'rnatishni ta'minlaydi.
- Bu tarmoqlarning iloji boricha Markazlashtirilmagan tarmoqlarning mazmuni va qurilishi murakkab emas. Ular o'z-o'zini avtomatik tarzda qurilgan va xavfsizlikka e'tibor qaratilgan.
Umuman olganda, Markazlashtirilmagan tarmoqlar ularning o'z- o'zini tashkil etishiga ega bo'lmagan tarmoqlarning muvaffaqiyatli aloqalashuviga bir yechimdir. Ular yirik tarmoqlarning ahamiyatli narsalari bilan yuklanmagan holda katta masofalarni tashkil etish uchun juda mos keladi.

Bu tarmoqlar, Markazlashtirilmagan o’z-o’zini Tashkil Etuvchi Tarmoqlar (MANETs) deb ataladi. Bu tarmoqlar, har qanday nuktadan nuktaga aloqa tizimining mavjud bo'lmagani yoki aynan turli xil sabablarga ko'ra tarmoq yaratishining qiyinchiliklari tufayli yaratilgan. Ular, mobil qurilmalar (masalan, telefonlar, noutbuklar, planshetlar) orqali ko'ra tarmoq yaratishga imkon beradi.

MANETlarda, har bir mobil qurilma bir-biri bilan boshqa qurilmalar orqali ya da boshqa kommunikatsiya qurilmalaridan foydalanmay, o'zaro aloqa tuzadi. Bu tarmoqlar, har bir qurilmani tarmoqni o'zgartirish uchun topishgan muxim yoki majburiyati yo'q tarmoqlardan farq qiladi. Bunda, har bir tarmoq ayni paytda qandaydir boshqa bir qurilmaga yordam berishi mumkin.
MANETlar tizimida ishlash prinsiplari, har bir qurilmaning tarmoqdagi xodimning vazifasiga qarab belgilanadi. Bunday xodimlar, tarmoq tizimida xodim yuritishga imkon beradigan o'zaro aloqa protokollarini amalga oshirishadi. Bu protokollar, tarmoqdagi qurilmalar orasidagi aloqani tartibga solish, ma'lumotlarni uzatish, tarmoqni o'zgartirish va shunga o'xshash vazifalarni bajarish uchun zarur bo'lgan to'g'ridan-to'g'ri ma'lumot almashish protokollari bilan birgalikda ishlaydi.
MANETlar uchun foydalanish maydonlari, voqealarni, katta tadbirlarni, muammo yechish yoki voqealarni shu etakchiliklarda hal qilish, xavfsizlik va hokazo kabi turli xil sohalarda ishlatiladi.

Uyali aloqa tizimlari, foydalanuvchilar o'rtasida axborot almashishni ta'minlash uchun yaratilgan tizimlardir. Bu tizimlar, foydalanuvchilarning bir-biriga aloqasi bilan, yani uyali aloqa tizimlari orqali axborot almashish orqali ishlaydi.

Uyali aloqa tizimlari, unda qatnashuvchilar bir-biri bilan turli xil protocol lar yordamida axborot almashish uchun ulanishadi. Bu protocol lar, mazkur tizimlar uchun xususiy bo'lgan ko'nikmalar va imzo xususiyatlari bilan tanlanadi. Uyali aloqa tizimlari, bir-biriga shu xususiyatlarga ega bo'lmagan turdagi tizimlardan farq qiladi. Shu sababli, bu tizimlar orqali axborot almashishning aniq va samarali bo'lishi mumkin.
Bu qismda uyali aloqaning qanday ishlashini tushunish uchun bir nechta konseptlar va protokollarga oid ma'lumotlar o'rganilishi mumkin. Uyali aloqa tizimlari, uzluksiz aloqa protokollari, tarmoq iqlimi, tarmoq protokollari va tarmoqni boshqarish usullari kabi mavzular keng qamrovli ko'rib chiqilishi mumkin. Shuningdek, IP, TCP, UDP, DNS va HTTP kabi protokollar va ularning amaliyotida ishlash keng ko'rib chiqilishi kerak.