Qiymat ko‘rsatkichining mohiyati. Ishlab chiqarish korxonalarida aktivlar hisobini yuritishda quyidagicha qiymatlardan foydalaniladi.
Boshlang‘ich qiymat — asosiy vositalarni xarid qilish, keltirish, tashish, o‘rnatish va umuman foydalanish holatiga keltirish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar yig‘indisidan iborat.
Joriy qiymat — ma’lum bir muddatga amaldagi bozor baholariga moslashtirilgan asosiy vosita qiymati yoki manfaatdor tomonlar o‘rtasida almashiladigan asosiy vosita summasi. Joriy qiymat asosiy vositalarning qayta baholashishi natijasida vujudga keladi.
Baholash pulda o‘lchash uslubi. Buxgalteriya hisobi usuli elementlaridan biri baholash bo‘lib, uning ahamiyati butun respublikamiz miqyosida ham kattadir.
Baholash — xo‘jalik mablag‘lari, majburiyatlar va xo‘jalik jarayonlarini pul o‘lchov birligida aks ettirish usulidir.
Baholashning asosiy tamoyillari. «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi qonunga asosan, aylanma aktivlarni baholash ikki xil ko‘rinishda amalga oshiriladi:
Haqiqiy tannarxda — ishlab chiqarish tannarxi.
Bozor bahosida — sotish sof qiymati.
Korxona mulklari baholanayotganda ularning tuzilishi, foydalanilishi, ishlab chiqarishda qatnashishi, maqsadli mo‘ljallanganligi kabi xususiyatlari e’tiborga olinadi.
Masalan, savdo korxonalarida tovarlar sotib olish va sotish baholarida hisobga olinadi.
Ishlab chiqarish korxonalarida asosiy vositalar hisobi yuritishda quyidagicha baholardan foydalaniladi.
Baholash va uning ahamiyati. Ishlab chiqarish korxonalarida asosiy vositalar hisobi yuritishda quyidagicha baholardan foydalaniladi.
Boshlang‘ich qiymat — asosiy vositalarni xarid qilish, keltirish, tashish, o‘rnatish va umuman foydalanish holatiga keltirish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar yig‘indisidan iborat.
Joriy qiymat — ma’lum bir muddatga amaldagi bozor baholariga moslashtirilgan asosiy vosita qiymati yoki manfaatdor tomonlar o‘rtasida almashiladigan asosiy vosita summasi. Joriy qiymat asosiy vositalarning qayta baholashishi natijasida vujudga keladi.
Asosiy vositalarning qayta baholanishi esa ikki holat natijasida vujudga keladi:
— hukumat qaroriga ko‘ra;
— ta’sischilar qaroriga asosan.
