Mavzu: Difteriya

Klinika.

1. 
   Birlamchi zaralanish uchogi (ya’ni kirish darvozasi) kasallik klinik shakllari bilan belgilanadi:
   
   1. 
      Tomok.
      
   2. 
      Burun.
      
   3. 
      Xikildok.
      
   4. 
      Kuz.
      
   5. 
      Jinsiy a’zolar.
      
   6. 
      Jaroxat va teri.
      
2. 
   Ogirlik darajasiga karab: engil, urta ogir, ogir.
   
3. 
   Shakllarni: maxalliy, tarkok, toksik, kombinirlangan.
   
4. 
   Kechishiga karab: utkir, utkir osti, residivlanuvchi, surunkali asoratlarsiz, asoratlar bilan.
   

Tomok bugmasida inkubatsion davr davomiyligi 4-7 kuni, ba’zan 2-10 kun bulishi mumkin. Tomok bugmasining maxalliy shakllari klinikasi buyicha turlicha. Kataral, orolchali va karashli shakllari.

Kataral shakli. Bugmaning atipik shakli bulib, bodomcha bezi shillik kavatida fibrinoz karash xosil bulmaydi. Kasallik engil, umumiy axvolini bir oz uzgarishi, normal va subfebril xarorat bilan kechadi. Bolalarda lanjlik, injiklik kuzatiladi. Kattalarda – yutunganda ogrik, noxush xissiyot xissi, tomokda kichishish kuzatiladi. Kuruvda jag osti limfa tugunlari bir oz kattalashgan. Tomokda bodomcha bezlari kattalashgan, shillik kavati bir oz kizargan sianotik tusda.

Strepto – stafilokokkli kataral anginada kasallik utkir, yukori xarorat, et uyushishi, tomokda kuchli ogrik, bodomcha bezlari shillik kavatida yakkol giperemiya kuzatiladi. Sust kechuvchi tomokda yakkol giperemiya, bir oz tomokda ogriklar bilan kechuvchi surunkali tonzillit kuzish davri bilan bugmani farklash lozim.

Diagnostika bakteriologik tekshiruv asosida.

Tomok bugmasi orolchali shakli – yakkol intoksikatsiya – bosh ogrishi, sinuvchanlik, xolsizlik bilan kechadi. Xarorat – 38⁰S-39⁰S – gacha kutariladi. Isitma davomiyligi 1-2 kundan 4-5 kungacha, ba’zilarda xarorat normal bulishi mumkin. Buyin limfa tugunlari, bodomcha bezlari kattalashishi, shillik kavatida engil giperemiya kuzatiladi. Shillik kavatda – ok kulrang karash turlicha kattalikda (nuktadek, tangadek, yulakchadek).

Yalliklanish jarayoni birinchi 2-kunda krupoz xarakterga ega – karash nozik, keyinchalik jarayon difterik yalliglanishga utadi. Follikulyar va lakunar angina bilan takkoslash lozim, ularda yukori xarorat, intoksikatsiya belgilari, tomokda ogrik, limfa tugunlarini kattalashishi va ogrishi, bodomcha bezlarida yakkol giperemiya, sarik rangli karash bodomcha bezlari yuzasida joylanib, engil kuchishi kuzatiladi. Faringomikoz bilan kiyoslash kerak – unda karash okish kalpokcha shaklida burtgan, kuchmaydi, boshka shikoyatlar yuk.

Tomok bugmasi maxalliy karashli shakli birinchi kunlardan orolchali karash fazasisiz rivojlanishi mumkin. Xarorat juda yukori (38⁰S-39⁰S), umumiy axvoli uzgargan (sinuvchanlik, bosh ogrishi, xolsizlik) ishtaxasi va ish kobiliyati susaygan, yutunganda ogrik bulishi mumkin. Regional limfa tugunlari kattalashgan, kam xarakatchan, ogizdan noxush xid keladi. Bodomcha bezlari shishgan. Kasallikning birinchi kunida bir oz kizargan shillik kavat fonida nozik kulrang fibrinoz karash tur shaklida joylashadi, shillik kavat kuyishni eslatadi. Engil kuchadi, lekin yana kayta paydo buladi.

Simanovskiy – Rauxorus anginasi ( t⁰ – normal, bir oz giperemiya, bir tomonlama limfa tugunlari va bodomcha bezlari kattalashgan, sargish-okish karash, kiyinchilik bilan kuchadi ). Yukumli mono nukleoz (t⁰ 38⁰S-39⁰S, axvol uzgargan, gepatosplenomegaliya, limfa tugunlari kattalashgan, tvorog simon karash, engil kuchadi), skarlatinadagi norevmatik angina, bodomcha bezlari zaxmi, leykozlar, rak sili bilan farklash lozim.

Tomok bugmasi tarkok shaklida jarayon bodomcha bezlarida tashkarida joylashadi. Tomokdagi kulrang-okish, kattik fibrinoz karash bodomcha bezlarida, rovoklariga, tilchagacha tarkalgan. Karash kasallik 2 xaftasi oxirida bodomcha bezlaridan kuchadi va tukima deffekti xosil buladi. Karash xalkum shillik kavatiga xam tarkalishi mumkin. Tomokdagi uzgarishlar bugma tabiatli bulmagan nekrotik anginaga juda uxshash buladi. Bu davrda miokardik belgilari (xolsizlik, aritmiya) kuzatiladi. Tilcha, rovok shillik kavatlarga tarkaluvchi nekrotik anginalar bilan farklash lozim.

Tomok bugmasi toksik shakli karashli shakllaridan rivojlanishi mumkin. Bemorlarda yana xarorat kutariladi, axvoli yomonlashadi, teri katlamlari rangparligi, YuKT tomonidan uzgarishlar kuzatiladi. Kasallik kupincha toksik shaklda utkir yukori xarorat (38⁰S-40⁰S) va et uyushishi bilan boshlanadi. Intoksikatsiya belgilari (lanjlik, sinuvchanlik, xolsizlik, bosh ogrishi, ish kobiliyatini uzgarishi) yakkol namoyon buladi. Birinchi kunlarda yuzda, yonoklarda kizarish, oxirgi kunlarlda teri rangpar bulishi mumkin. Ogizdan shirish xid kelishi kuzatiladi. Bugma toksik shaklida buyin teri osti yog kavati shishi, umumiy intoksikatsiya belgilari bilan birga yakkol namoyon bulgan kat’iy parallizm aniklanadi.