Mavzu Dinamik makroiqtisodiy tahlil faniga kirish Reja

Mavzu Dinamik makroiqtisodiy tahlil faniga kirish Reja

---

---

Mavzu 1.Dinamik makroiqtisodiy tahlil faniga kirish 
Reja: 
1.Makroiqtisodiy tahlil va uning vositalari.
2.Turli davrlar uchun maʼlumotlarning solishtirma tahlili.
3.Mamlakatlararo yoki oʼzaro tahlil.
4.Mamlakatlararo tahlilni amalga oshirish negizida mamlakatlardagi iqtisodiy
holatni taqqoslash.
1.Makroiqtisodiy tahlil va uning vositalari. 
Makroiqtisodiy tahlil iqtisodiyotda sodir bo’layotgan o’zgarishlarga
makroiqtisodiy ko’rsatgichlar orqali xolisona baho berib, iqtisodiyotda kutilmagan
hodisalarning oldini olish va tegisho’li chora-tadbirlarni ko’rish uchun zarur
bo’lgan tadbirlarni ishlab chiqishni maqsad qilib qo’ygan.
Iqtisodiy jarayonlar tahlili ham har bir iqtisodiy hodisani u mikro darajada
bo’ladimi, mezo yoki makro darajadami o’rganishni taqozo qiladi. Shu tufayli
mazkur fan bugungi kunda ham o’ta dolzarbligi bilan ahamiyatlidir.
Makroiqtisodiy tahlil fanining predmetini o’rganishning zarurligi, bu bo’yicha turli
qarashlar mavjudligi, iqtisodiyotni modernizasiya va diversifikasiya qilish hamda
innovasion jarayonlarga mos raqamli iqtisodiyotga xos bo’lgan ta’rifini ishlab
chiqish, korxonalardan tortib, butun iqtisodiyotni boshqarishdagi o’rni va
vazifalarini ko’rsatib berish, obyektiga aniqlik kiritish, ularning metodi va
metodologik jihatlarini asoslash kabi bir qancha masalalarni nazariy jihatdan
o’rganishini mazkur fanning obyektiv zarurligini taqozo qiladi.
Makroiqtisodiy tahlil fanining predmeti tom ma’noda obyektni o’rganishga
qaratilgan iqtisodiy va huquqiy munosabatlar bilan bog’liq xo’jalik faoliyatidir.
Ammo buxgalteriya hisobi, statistika, moliya va kredit, audit, marketing,
menejment kabi fanlarning ham predmeti keng ma’noda xo’jalik faoliyatidir. Bu
fanlar ham xo’jalik faoliyatida sodir bo’layotgan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarning
u yoki bu jihatini o’rgatadi. Demak, har bir fanning, shu jumladan makroiqtisodiy
tahlil fanining o’ziga xos va mos jihatini unga tegishli predmetni aniqlab olish
lozim.
Iqtisodiyotni erkinlashtirish jarayonida xo’jalik faoliyatida sodir bo’layotgan
barcha ijtimoiy-iqtisodiy hodisalarni o’z ichiga oladigan fan iqtisodiyotga oid
fanlardir. Ammo makroiqtisodiy tahlil fani bu jarayonlarning sodir bo’lish paytini
emas, balki uning natijasi va kelajagini o’rganadi. Obyektda sodir bo’ladigan
iqtisodiy jarayonlar, uning rejasida ko’zda tutilgan ma’lumotga asoslansa,
jarayonning sodir bo’lishini qonuniy jihatdan hujjatlashtirish bilan buxgalteriya
hisobi, statistika kabi fanlar shug’ullanadi. Shu jarayonlarning natijasi ma’lum
davrlarda (oy, chorak, yil) jamlanib boriladi va turli xisobotlarda o’z aksini topadi.
Tahlil esa aynan ana shu tuzilgan xisobotlarga, jamlangan hujjatlarda ifoda etilgan
boshqa ma’lumotlarga asoslanadi.
Hisobdagi ma’lumotlar statistikada jamlanadi va ushbu ma’lumotlar
makroiqtisodiy tahlil faniga axorot uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Erkin
iqtisodiyot sharoitiga mos makroiqtisodiy tahlil fanining predmeti yaratilmog’i

---

---

lozim. Bizning fikrimizcha, u quyidagi talablarga javob berishi maqsadga

muvofiqdir.
Birinchidan, u erkin iqtisodiyot sharoitida faoliyat ko’rsatayotgan
korxonalarning xo’jalik faoliyatini o’zida ifodalashi kerak.
Ikkinchidan, asosan makroiqtisodiy tahlilda o’z yechimini topadigan
obyektiv va subyektiv omillar ta’sirini aniqlash zarurligi ko’rinib turishi lozim.
Uchinchidan esa, makroiqtisodiy tahlil o’z chegarasiga, faoliyat doirasiga
ega bo’lish uchun butun xo’jalik faoliyatidan o’ziga tegishli sohani ajratib
ko’rsatishi maqsadga muvofiq. Bunga, bizning fikrimizcha, korxonalar xo’jalik
faoliyatida sodir bo’lgan, bo’layotgan va bo’ladigan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar
va xodisalar natijasining ma’lumotlar manbaida ifodalangan axborotlarni olishni
kiritish mumkin.
Bu borada o’zimizning chop qilgan adabiyotlarimizda
1
ham aytgan edik. Uni
takomillashtirib yuqorida keltirilgan xulosalardan kelib chiqib makroiqtisodiy
tahlil fani predmetiga quyidagicha ta’rif berish mumkin. Makroiqtisodiy tahlil