Gulberg va Vaage qonuni Kimyoviy reaktsiya tezligi reaktsiyaga kirishayotgan moddalarning kontsentratsiyasiga
to’g’ri ‘ro’ortsional.
Bu qonunga muvofiq, A+V→S ko’rinishda amalga oshuvchi kimyoviy reaktsiyada
reaktsiya tezligi kuyidagicha ifodalanadi:
v qk[A]۰ [B]
Bu yerda: v –kimyoviy reaktsiya tezligi, [A],[B]- kimyoviy reaktsiyaga kirishayotgan
AvaV moddalarning molg’/l b-n ifodalangan konts., K-tezlik konstantasi.
Agar A qB q1 bo’lsa, u holda v qk ga teng bo’ladi. Demak,
K-qiymat reaktsiyaga kirishayotgan moddalarning kontsentratsiyasi 1 molg’/l ga teng
bo’lgan holatdagi reaktsiya tezligi,yahni solishtirma tezlik hisoblanadi. K-qiymati
reaktsiyaga kirishuvchi reagentlar tabiatiga, haroratiga va katalizatorlar ishtirokiga bog’liq
bo’lib, moddalar kontsentratsiyasiga bog’liq emas.
Kimyoviy reaktsiya tezligiga harorat o’zgarishlari-ning tahsiri asosida quyidagi jarayon
yotadi.Yahni kimyo-viy reaktsiyalarda reaktsiyaga kirishuvchi atom va molekula-larning
qo’zg’alish holatiga o’tishi natijasida ularning reaktsiyaga kirishish faolligi ortadi. Bu
zarrachalarning qo’zg’alish holatiga o’tkazish uchun reaktsiya haroratini oshirish talab
etiladi.
Kimyoviy reaktsiya tezligiga harorat o’zgarishlariga bog’liq o’zgarishini dastlab
Ya.Vant-Goff tajribalar asosida kashf qilgan va bu qonuniyat quyidagicha ifodalanadi:
Vant-Goff qonuni
Harorat har 10° Sga oshirilganda kimyoviy reaktsiya tezligi o’rtacha 2-4 marta
ortadi.
tqV0γ
∆t/10
Bu tenglamada γ-harorat 10° Sga ko’tarilganda kimyoviy reaktsiya tezligining necha
marta ortishini ko’rsatuvchi sonni ifodalaydi.
Kolloidli eritmalar berish qobiliyatiga ega.
Suvda katta miqdorda bo’kadi — bu esa gidrofil xususiyatni beradi.
Katta o’lchami bilan yarim o’tkazuvchi membranalardan o’ta olmaydi.
Denaturatsiyalanish qobiliyatiga ega.
Kuchli kislotalar bilan ishlanganda oqsillar molekulyar massasi kichik bo’lgan
fragmentlarga -’e’tidlar (yoki ‘oli’e’tidlar) ‘archalanadi.
oqsilni gidroliz jarayonida «elementar zarrachalarga» - aminokislotalarga
‘archalanadi.
