Mavzu: Harkatning muskulli va muskulsiz formalari. Fotobialogiya muomolari. Bialogik oksidlanish. Hujayraga signal tranduksiya Sistema haqida umumiy ma’lumotlar

Biologik jarayonlar kinetikasi-biologik
jarayonlar asosida yotuvchi biokimyoviy 
jarayonlarda ishtirok etuvchi substratlar kontsentratsiyasi, fermentlar va ularning aktivator 
va ingibitorlari, muhit rN darajasi, harorat singari omillarning biokimyoviy reaktsiyalar 
tezliklari orqali biologik jarayonlar tezliklariga tahsirining qonun-qoidalarini o’rganadi. 
Kinetikada kimyoviy reaktsiyalar birinchi, ikkinchi, uchinchi, nolinchi va kasr tartibli 
reaktsiyalarga bo’linadi. Reaktsiya tartibi reaktsiya tezligini ifodalovchi tenglamadagi 
reakgentlar kontsentratsiyasi darajalarining yig’indisidan iborat kattalik hisoblanadi. Agar 
reaktsiyaga tezligi reaktsiyaga kirishuvchi bitta moddaning kontsentratsiyasiga bog’liq 
bo’lsa, 
vq d’/dtq k [A] 1, bu reaktsiyaga 
birinchi tartib-dagi
reaktsiya deb ataladi. 
d’/dtq k [A] 2, bu reaktsiyaga ikkinchi tartibdagi reaktsiya deb ataladi. 
Kinetik tenglamada kontsentratsiya ko’rsatilmagan bo’lsa, d’/dtq k 0, bu reaktsiya 
nolinchi tartib reaktsiya deb ataladi. 
Reaktsiyada ishtirok etuvchi moddalar kontsentratsiyalari hajm birligidagi modda 
miqdorini ifodalaydi va molg’ l bilan o’lchanadi.
Reaktsiya tezligi esa, reaktsiyaga kiri-shuvchi modda kontsentratsiyasining vaqt 
birligi davomida o’zgarishlari bilan belgilanadi.
Reaktsiyaga kirishuvchi boshlang’ich mod-dalar kontsentratsiyasi to’g’ri 
reaktsiyada vaqt davomida 
kamayib boruvchi
qiymatga, hosil bo’luvchi moddalar 
kontsentratsiyasi 
ortib boruvchi
qiymatga ega bo’ladi.
Kimyoviy reaktsiyada haqiqiy va o’rtacha tezlik qiymatlari farqlanadi.Agar modda 
kontsentratsiyasining cheksiz qisqa vaqt dt davomida o’zgargan cheksiz kichik miqdorini 
dS bilan belgilasak, unda reaktsiyaning haqiqiy tezligi quyidagicha ifodalanadi:
vq 
+ 
dS/ 
dt 
. 
Kimyoviy reaktsiyada moddaning kontsentratsiyasi t1 qiymatdan t2 qiymatga qadar 
mahlum bir vaqt ichida C1dan C2 gacha o’zgarganda, kimyoviy reaktsiyaning o’rtacha 

---

9 
tezligi 
quyidagicha 
ifodalanadi:
vq + S1S2/ t2 –t1 . 
Bunda kimyoviy reaktsiya tezligi musbat (+) qiymatga ega bo’ladi. Agar reaktsiya 
tezligi dastlabki moddalardan birining kontsentratsiyasi kamayishi bilan aniqlansa,
dS/ dt tenglik oldiga manfiy ishora (-) qo’yiladi. Agar reaktsiya tezligi reaktsiya 
mahsulotlaridan birining o’zgarishlari bilan aniqlansa tenglik oldiga musbat (+) ishora 
qo’yiladi.
Kimyoviy reaktsiya tezligiga reaktsiyaga kirishayotgan dastlabki moddalar 
xususiyatlari, kontsentratsiyasi,harorat,bosim,katalizator va ingibitor moddalar, yorug’lik, 
muhitning rN-ko’rsatkichi kabi omillar kuchli tahsir ko’rsatadi.