Mavzu: Harkatning muskulli va muskulsiz formalari. Fotobialogiya muomolari. Bialogik oksidlanish. Hujayraga signal tranduksiya Sistema haqida umumiy ma’lumotlar

Radiobiologiyaning fizikaviy asoslari. 
Ionlantiruvchi nur turlari, elektromagnit 
va kor’uskulyar tabiatli radiatsiya, ularning xossalari. Dozalari va doza o’lchov 
birliklari. 
Atom yoki molekulani ion holatiga keltirishga qodir nurlar 
ionlantiruvchi nurlar 
deb ataladi. Mahlum bo’lgan elektromagnit nurlardan bunday xossaga, faqat, rentgen va 
gamma nurlari ega. Kor’uskulyar nurlar: 

va 

- zarrachalar, neytronlar, ‘rotonlar 
hamda koinotdan yetib keladigan koinot nurlari ham ana shunday qobiliyatga ega 
bo’lib, ionlantiruvchi nurlar jumlasiga kiradi. 
Elektromagnit va kor’uskulyar nurlarning moddalar bilan tahsirlashish 
mexanizmlari turlicha bo’lsa ham, ular bir xil effektga, yahni neytral atom yoki 
molekulaning qo’z¦algan yoki ionlangan holatga o’tishiga sabab bo’ladi. 
Qo’z¦algan holat bu shunday bir holatki, ionlantiruvchi nur atom yoki molekulaga 
tahsir etganda, o’z energiyasini to’la yoki uning bir qismi tahsirlashgan atom yoki 
molekulaga beradi. Qo’shimcha energiya olgan atom yoki molekulaning valent 
elektroni, o’z orbitalidan, energiya darajasi yuqori bo’lgan orbitalga, yahni yadrodan 
uzoqroq orbitalga o’tib harakatlana boshlaydi. Atom yoki molekulaning bunday holati 
uning 
qo’zg’algan holati deb, 
bunday
 
holatga o’tgan atom yoki molekula esa
 
qo’zg’algan atom yoki molekula 
deb ataladi. Atom yoki molekulaning qo’z¦algan 
holatiga o’tishiga sabab bo’lgan energiya 
qo’zg’alish energiyasi 
deb ataladi. 
Qo’zg’algan holat beqaror holat bo’lgani uchun, mahlum bir (10
-9
- 10
-8
sekund) 
vaqtdan so’ng, atom yoki molekula yutilgan energiyani ko’rinuvchi ulg’trabinafsha 
yoki rentgen nurlari tarzida sochib, o’zining dastlabki asosiy holatiga qaytadi. 
Agar gaz holatidagi modda molekulalari yutgan energiya, umuman 10 eV dan 
oshib ketsa, yutilgan energiya mahlum bir elektronda mujassamlanib, o’sha elektron 
atom yoki molekulani tark etadi, natijada, atom yoki molekula ionga aylanadi. Bunday 
xodisa 
ionlanish 
deb ataladi. Atomni tark etgan elektron, kinetik energiyasiga bog’liq 
holda, neytral atom (molekula) tomonidan tutib olinmaguncha, o’z yo’lida bir nechta 
ionlanishga sabab bo’lishi mumkin. Elektronni tutib olgan neytralg’, molekula (atom) 
manfiy ionga, elektron yo’qotgan molekula (atom) esa musbat ionga aylanadi. 
Birlamchi elektronning energiyasi katta bo’lganda, uning cho’ish uzoqligi ham katta 
bo’lib, u duch kelgan atom yoki molekulani ionlantirishga qodir ikkilamchi elektronlar 
(delg’ta elektronlar) hosil qiladi. 
SHunday ham bo’lishi mumkinki, yutilgan energiya molekula zaminida, 
juftlashmagan elektronning ‘aydo bo’lishiga, demak, erkin radikal ‘aydo bo’lishiga olib 
keladi..
Rentgen va gamma nurlar energiyasi (