Mavzu. Haydovchi va uning harakat xavfsizligini ta’minlashdagi

6.2-jadval

Yozilgann vaqti	Tartib raqami	Haydovchining familiyasi, ismi, otasining ismi	Tabel raqami	Xaydovchining shikoyatlari	Tana harorati	Qon bosimi	Alkogolga tekshirilganligi	Tomir urishi	Vrachga yuborish sabablari	O’rta tibbiyot xodimi, nazoratchining imzosi
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11

Haydovchining qonida alkogol belgilari mavjudligi aniqlansa, uning transportni boshqarishiga ruxsat berilmaydi.

2. 
   HARAKATLANISH XAVFSIZLIGI VA ALKOGOL
   

Inson organizmidagi alkogolni uning qonidagi, siydigi yoki ichidan puflab chiqargan havosidagi miqdoriga qarab aniqlash keng miqyosda yo’lga qo’yilgan. Ko’pchilik insonlarning qon tarkibidagi alkogol kontsentratsiyasi 0,05 %₀ (promill) bo’lsa, bu ularni birmuncha tinchlantiradi. Qon tarkibida alkogol kontsentratsiyasi 0,05 %₀ dan 0,15 %₀ gacha bo’lganda harakatlanish paytdagi muvozanat (koordinatsiya) va hatto harakatlarida (holatida) o’zgarish ko’zga tashlanadi. Bunday holat birinchi ko’rinishda miya faoliyatining stimullashganini (ko’p gapirish, agressivlashish, harakatlarning aktivlashishi), aslida esa oddiy holatda bunday qilinmasligini, miya faoliyatining tormozlanishi ekanligini bildiradi. Qondagi katta miqdordagi alkogol haydovchining qobiliyatini pasaytiradi va u o’zining holatini noto’g’ri baholab, ba’zan oddiy holatdagiga nisbatan yaxshi harakat qilayotgandek tuyuladi. O’tkazilgan ko’p yillik kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, YTHda halok bo’lgan 4557 % haydovchilarning qonida 0,1 %₀ alkogol kontsentratsiyasi bo’lganligi aniqlandi.
Alkogol miqdorini aniqlash uchun Norvegiya davlati [11] birinchilar qatorida «promill»
o’lchovining chegaraviy qiymatlarini kiritdi. Agarda haydovchining qonida alkogol miqdori 0,5
promilldan katta bo’lsa, u holda haydovchi mast deb aytiladi (0,5 promill deganda 50 milligramm alkogolni 100 millimetr qondagi miqdori tushuniladi).
Alkogol ta’sir qilishi natijasida haydovchining markaziy nerv tizimi ta’sirlanadi va axborotni qabul qilishi susayadi, reaktsiya vaqti ortadi, halokatli vaziyatiga tushgan vaqtida qaror qabul qilishida xatoliklarga yo’l qo’yadi. O’tkazilgan izlanishlar [11] shuni ko’rsatadiki, 30 % yaqin haydovchilar YTH sodir etilganda mast holatda bo’lganlar. Haydovchining qoni tarkibida alkogol miqdori qancha ko’p bo’lsa, uning shuncha ko’p YTHni vujudga keltirishda tavakkal qilish darajasi ortadi (6.3-jadval). 6.3-jadval

Ko’rsatkichlar	Alkogolning haydovchi qonidagi miqdori, promillda
	Mast emas 0-0,5	0,51-0,99	1,00-1,49	1,5 va katta
	Mast haydovchining ichmagan haydovchiga nisbatan YTHdagi tavakkaligi
Jarohat olingan jami YTH	1	15	39	104
Halok bo’lgan haydovchilar		13	98	556

Mast haydovchilar sodir etgan YTH to’g’risidagi ayrim ma’lumotlarni Norvegiya davlatining markaziy statistika byurosi tomonidan tahlil qilinib [1] quyidagi xulosaga kelingan (6.4-jadval).