Мавзу: “Касбий билимлар асосида кўникмаларни шакллантиришнинг психологик жихатлари

KASBIY MOTIVATSIYANI ANIQLASH METODIKASI 
Kabiy motivatsiya (moyillik) kasb tanlashga sabab bo‘ladigan aniq rag’batlantiruvchi 
harakatdir. 
Kasb egallash istagi o‘quchilarda atrof-muhit omillari va maktabda o‘tkaziladigan 
kasb hunarga yo‘naltiruvchi ishlar orqali shakllanadi. Kasbiy motivatsiya o‘zgaruvchan uning 
shakllanishi uzluksiz jarayon bo‘lib, ob’ektiv va sub’ektiv omillar ta’sirida boradi. Shuning 
natijasida kasbiy motivatsiyani ilk bosqichlarida aniqlash zarurat bo‘lsa ularni to‘g‘rilash 
maqsadga muvofiqdir. Kasbiy motivatsiyani guruhlarda va alohida o‘rganish mumkin.
O‘quvchilarga javoblar uchun qog‘oz tarqatiladi, qo‘llanma o‘qiladi, savolnoma tasdiq 
gaplardan iborat har bittasi 3 ta har xil ma’noli gap bilan tugallangan. 3 variant javobdan faqat 
bitta to‘g‘ri kelgan javobni topib javoblar varag‘iga belgilash lozim. Diqqat qiling, har bitta 
tasdiq uchun 1 ta javob belgilangan bo‘lishi kerak.
SAVOLNOMA. 
1. a) Menga mehnatim zoye ketmaydigan ishni qilish yoqadi.
b) Menga oldimga qo‘yilgan maqsadlarimga erishish uchun yangi bilim olish yoqadi;
v) Menga hamma ishlarni iloji boricha yaxshi bajarish yoqadi, chunki bu hayotimda asqotadi;
2 a) o‘ylanmanki, berilgan topshiriqlarni iloji boricha yaxshi bajarish kerak, chunki bu 
hayotimda asqotadi; 
b) o‘ylanmanki, qilgan ishlaring bilan atrofdagilarga yaxshilik keltirish kerak, chunki ulardan 
ham shu qaytadi; 
v) Qanday qilib bo‘lsa ham, qo‘yilgan maqsadlarga erishish lozim deb o‘ylayman; 
3. a) Kelajak hayotim ychun yangi bilim olishni yaxshi ko‘raman;
b) har qanday ishni yaxshi bajarishni yaxshi ko‘raman, agarda uni birontasi baholasa;
v) har qanday ishni, yaxshi qilishni yoqtiraman, chunki bundan atrofdagilar xursand bo‘ladi;
4. a) hayotda hamma vaqt o’z bilim va ko’nikmalariga tayanish kerak deb hisoblayman; 
b) hayotda hamma narsada kuch sinab ko‘rish kerak deb hisoblayman;
v) hayotda muhimi — doim yangi bilimlarga intilish deb hisoblayman.
5. a) har qanday ishni men yaxshi bajara olganday his qilsam ko‘nglim ko‘tariladi;
b) Meni mehnatim atrofdagilarga foyda keltirsa ko‘nglim ko‘tariladi, chunki bu har qanday ishda 
muhim; 
v) Ishlash doim yoqimli bo‘lganligi uchun, har qanday ishni bajarishdan ko‘nglim ko‘tariladi; 

---

28 
6. a) Yangi bilim olish jarayoni meni jalb etadi;
b) Ko‘limdan kelgan barcha ishni bajarish meni jalb etadi;
v) Atrofdagilarga foyda keltiradigan ish jarayoni meni jalb etadi;
7. a) har qanday muhim va ma’sul ish qiziqarli bo‘lishiga ishonchim komil;
b) har qanday ish qiziqarli bo‘lishiga ishonchim komil, agarda u menga fonda keltiradigan 
bo‘lsa;
v) har qanday ish qiziqarli bo‘lishiga ishonchim komil, agar uni ustalik bilan bajara olsam; 
8. a) Menga o‘z ishimning ustasi bo‘lish yoqadi;
b) Menga biror ishni kattalarning yordamisiz bajarish yoqadi;
v) Menga doim yangi narsa o‘rganish yoqadi;
9. a) o‘qish menga qiziqarli;
b) Atrofdagilarga seziladigan ishlarni qilish menga qiziqarli; 
v) Menga mehnat qilish qiziqarli;
10. a) o‘ylaymanki, bajargan ishlarimning natijalari atrofdagilarga sezilsa yaxshi bo‘lardi;
b) o‘ylaymanki, har qanday ishda muhimi natijadir;
v) o‘ylaymanki, hoxlagan ishlarni mustaqil qilish uchun tezroq kerakli bilimlarni olish lozim;
11. a) Men faqat o‘zimga yoqadigan ishlar bilan shug‘ullanishni hoxlar edim;
b) Men har qanday ishni qo‘limdan kelganicha yaxshi bajarishni hoxlayman, chunki shu yo‘l 
bilan haqiqatga ham yaxshi qilsa bo‘ladi; 
v) Mening ishim atrofdagilarga foyda keltirishini hoxlayman, chunki bu mening kelajak 
hayotimda yordam beradi;
12. a) Ko‘pchilikning qo‘lidan kelmaydigan ishni qoyilmaqom qilib qo‘yish men uchun 
qiziqarli; 
b) Avval qilolmaydigan ishimni o‘rganish men uchun qiziqarli;
v) o‘ziga diqqatni jalb etadigan ishlarni bajarish men uchun qiziqarli,
13. a) Men hamma qadrlaydigan ishni bajarishni yaxshi ko‘raman;
b) Menga halaqit berishmasa, barcha ishlarni bajarishni yaxshi ko‘raman;
v) Qiladigan ishim borligini yaxshi ko‘raman;
14. a) Men turli ishlarni bajarishni hoxlayman, chunki menga natijalari qiziqarli;
b) Men foyda keltiradigan ishni bajarishni xoxlayman; 
v) Menga yoqadigan ishni bajarishni hoxlayman;
15. a) har qanday ishda eng qizig‘i uning bajarilish jarayoni deb hisablayman; 
b) har qanday ishda eng qizig‘i uning natijasi deb hisoblayman,
v) har qanday ishda eng qizig‘i, boshqa odamlarga uning qanchalik muhimligi deb hisoblayman;
16. a) Menga kelajakda kerak bo‘ladigan barcha narsalarni o‘rganish yoqadi;
b) Menga kerak bo‘lsa, bo‘lmasa yangi bilimlar olish yoqadi;
v) Menga o‘qish jarayonining o‘zi yoqadi;
17. a) Meni o‘qishdan so‘ng ochiladigan manzara qiziqtiradi;,
b) Meni o‘qishdan so‘ng kerakli odam bo‘lishim qiziqtiradi; 
v) o‘qishning menga foydaliligi qiziqtiradi;
18. a) o‘rgangan narsam menga doim kerak bo‘lishiga ishonchim komil;
b) Menga o‘qish doim yoqishiga ishonchim komil;
v) o‘qishdan so‘ng kerakli odam bo‘lishimga ishonchim komil;

---

29 
19. a) Ishimning natijasi atrofdagilarga ko‘rinishi menga yoqadi,
b) o‘z ishimni ustalik bilan bajarish menta yoqadi;
v) o‘z ishimni boshqalar bajara olmaydigan darajada yaxshi bajarish menga yoqadi; 
20. a) Topshirilgan vazifani sifatli bajarish men uchun qiziqarlidir;
o) Atrofdagilar sezadigan ishni bajarish men uchun qiziqarlidir; 
v) Ishxonada nima bilan bandligimni hamma bilishi men uchun qarlidir.