m = --------- = -----------
ΔA 1- MPC
Demak iste‟molga chegaralangan moyillik qancha katta bo„lsa multiplikator
samarasi ham shuncha yuqori bo„ladi.
Multiplikatorning matematik mohiyati cheksiz kamayib boruvchi geometrik
progressiyani anglatadi, ya‟ni m=1+b+b
1
+b
2
+b
3
+b
4
+…+b
n
, bu yerda b=MPC.
Tenglikning ikki tomonini b ga ko„paytiramiz: mb=b+b
2
+b
3
+b
4
+…+b
n+1
Endi birinchi tenglamadan ikkinchisini ayiramiz:
m-mb=1-bn+1 , m(1-b) =1-bn+1
Hisob kitob natijalarini quyidagicha tasvirlaymiz:
m = (n+1) / (1-b)
b kasr son va bn+1 nolga juda yaqin bo„lgani uchun
7
m = 1/ (1-b ) tenglik to„g„ri bo„ladi.
5
Avtonom xarajlar multiplikatori miqdorining katta yoki kichikligi budjet soliq
siyosati samaradorligiga ta‟sir ko„rsatadi. Davlat o„z xarajatlarini oshirayotganda,
yoki investitsiya xarajatlarini oshirish choralarini ko„rayotganda, bu xarajatlar yalpi
talabni qancha miqdorga oshirib yuborishi mumkinligini hisobga olishi zarur.
7.5. Retsession va inflatsion uzilish.
Agarda ishlab chiqarishning haqiqiy hajmi (Y
0
) potensial (Y*) hajmidan kam
bo„lsa, yalpi talab samarasiz hisoblanadi. Ya‟ni, AD=AS tenglikka erishilgan
bo„lsada, yalpi xarajatlar miqdori resurslarining to„liq bandligi darajasini
ta‟minlamaydi. Yalpi talabning etishmasligi iqtisodiyotga depressiv ta‟sir ko„rsatadi.
7.3-rasm. Ishlab chiqarishning haqiqiy va potensial hajmi o‘rtasidagi retseession
uzilish.
YaMM (YaIM)ni to„liq bandlilikning noinflatsion darajasiga qadar o„stirish
uchun yalpi talab (jami xarajatlar) ko„paytirilishi zarur bo„lgan miqdor retsession
uzilish deyiladi (7.3-rasm).
Ishlab chiqarishda to„liq bandlikka erishish va retsession uzilishni yo„qotish
uchun yalpi talabni rag„batlantirish va muvozanatni «A» nuqtadan «V» nuqtagacha
surish lozim. Bu yerda muvozanatli yalpi daromadning o„sishi ΔU quyidagiga teng
bo„ladi:
5
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 310
|
