Mavzu: lqtisodiy tahlilda balansli bog'lanish, zanjirli bog'lanish usullari. Iqtisodiy tahlil metodi

Mavzu: Asosiy vositalarni texnik holatini tahlili va harakat ko'rsatkichlari tahlili
Asosiy vositalar tarkibiy tuzilishi va dinamikasining tahlili, aktiv va passiv qismlari nisbati

Budjet muassasalarida asosiy vositalarni tahlil qilishda, eng avvalo, ularning xususiyatlarini e’tiborga olish, tarkiban joylashtirish va tasniflash muhim ahamiyatga ega. Hozirgi kunda budjet muassasalari asosiy vositalarini quyidagi xususiyatlari bo‘yicha tasniflash mumkin:

1. 
   Muassasaning moliyaviy faoliyatida asosiy vositalarning qatnashuviga ko‘ra:
   – aktiv asosiy vositalar;
   – passiv asosiy vositalar.
   
   
   
2. 
   Asosiy vositalarning foydalanish jarayonida ishtirokiga ko‘ra:
   – foydalanishdagi asosiy vositalar;
   – foydalanishdan olib qo‘yilgan (konservatsiya qilingan asosiy vositalar.
   
   
   
3. 
   Asosiy vositalarning turlarga ajratilishiga ko‘ra
   – yer;
   – binolar;
   – inshootlar;
   – uzatish moslamalari;
   – hisoblash texnikasi va kompyuterlar;
   – mashina va uskunalar;
   – transport vositalari;
   – asbob-uskunlar;
   – xo‘jalik jihozlari;
   – ishlab chiqarish inventarlari;
   – ishchi va mahsuldor hayvonlar;
   – ko‘p yillik ekinlar va boshqa asosiy vositalar.
   
4. 
   Mulkiy egaligiga qarab:
   

– o‘ziga tegishli asosiy vositalar;

– ijaraga olingan asosiy vositalar.
Yuqoridagilardan tashqari asosiy vositalarni boshqa xususiyatlari bo‘-yicha ham tasniflash mumkin.
Bozor sharoiti budjet muassasalaridan asosiy vositalarning barcha turlari-ni kerakli nisbatda va tarkibda bo‘lishini taqozo etadi.Asosiy vositalarning tarkibi, ularning tuzilishini o‘rganish bilan bir qatorda dinamik o‘zgarishlariga ham baho beriladi. Asosiy vositalarning dinamikasi deganda ularning davrlar (yillar) bo‘yicha o‘zgarishi tushuni-ladi. Dinamik o‘zgarishlar asosida korxonada asosiy vositalarning yillar bo‘yicha mutlaq va nisbiy o‘zgarishlariga baho beriladi.