Mavzu: Magnezial bog‘lovchi moddalar. Reja: 1 Magnezial bog‘lovchilar. Eruvchan shisha

Eruvchan shisha
Olinishi. Eruvchan shisha – natriy silikat yoki kaliy silikatdan K2O nSiO2 tashkil
topgan, havoda kotadigan bog‘lovchi eruvchan shisha xumdonlarda soda aralashgan
toza kvars kumini natriy sulfat yoki potash (K2SO3) bilan korishtirib, 1200...1400oS
haroratda pishirib olinadi.
Yuqori haroratda erigan moddalar oʻzaro quyidagicha reaksiyaga kirishadi:
Na2CO3 + nSiO2 Na2O nSiO + CO2
K2CO3 + nSiO2 K2O nSiO + CO2
Tezda sovutilgan shisha butkasi (Na2O nSiO2 va K2O nSiO2) yorilib
maydalanadi, sung “silikat bo‘laklari” eritilgan xolatda ishlatilishi sababli uni “suyuk
shisha” deb ataladi.
Suyuk xolatga keltiri sh uchun “silikat bo‘laklarini” maydalab avtoklavga solinadi va
bosimni 4-8 atm ga kutariladi. Natijada bog‘lovchi modda kolloid silikat eritma xosil
bo‘ladi.
Eruvchan shishaning xususiyati uning modluli bilan ifodalanadi. SHisha tarkibidagi
qumtuproq miqdorini undagi natriy oksidiga (yoki kaliy oksidiga) bo‘lgan nisbati
modul deb ataladi.
Modulning miqdori katta boʻlsa, shishaning erish xususiyati va chidamliligi
kamayadi.
Eruvchan shisha uch modulga ega: katta modulli shisha M =3,5 – 3,9; oʻrtacha
modulli M =3,0 – 3,5 va kichik modulli M =2,0 – 2,8.
Uzbekistonda eruvchan shisha ishlab chiqariladi, lekin juda xam oz miqdorda.

Hozirda unga bo‘lgan talab juda kattadir. Qurilishga keltiriladigan suyuk shisha

aralashmasi tarkibida 50...70% suv bo‘ladi va zichligi 1,3...1,5 g/sm3 ga teng.
Qotishi. Eruvchan shishaning tarkibidagi asosiy modda natriy silikat yoki kaliy
silikat suvda parchalanadi. SHuni hisobiga xosil bo‘lgan kremniy kislotasini geli
bog‘lovchi xususiyatiga ega bo‘ladi.
Havodagi SO2 xam kotirish xususiyatiga egadir:
NaO nSiO2 + CO2 + mH2O Na2CO3 nSiO2 mH2O
Haroratning oshishi va parchalanishini tezlashtirib kremniy kislotasini gelini xosil
boʻlishini oshirish hisobiga eruvchan shishaning qotish jarayoni juda tezlashadi.
Na2SiF6 + 4H2O = Si(OH)2 + 2NaF + 4HF
HF + NaOH = NaF + H2O
Ftorli natriy suvda kam eriydi, shuning uchun kremniy kislotasini gelini xosil boʻlishi
tezlashadi va bog‘lovchi juda tez kota boshlaydi.