Mavzu: Mahmud Qoshg’ariyning “Odob as-solihin’’ asarining tarbiyaviy ahamiyati

Beruniy jamiyatda ijtimoiy hayotning oziga xos «shartnoma» asosida tuzilishini etirof etadi. U: «Inson oz ehtiyojlarini tushunib, oziga oxshash kishilar bilan birga yashashning zarurligini anglay boshlaydi. SHuning uchun ozaro kelishuvchanlik qabilidagi «shartnoma» tuzishga kirishadi. Odamlarning birgalikdagi turmushi bu hali insonni haqiqiy qudratga, uning ehtiyojlarini qondirishga olib kelmaydi, buning uchun (ular) yana mehnat qilishlari ham zarurdir»,-deydi. Beruniy jamiyatni boshqarishda jamiyat podshohga xizmat qilmay, balki podshoh jamiyatga xizmat qilishi lozimligini aytadi. «Tabiatan boshqarishga moyil» bolgan hokim, -deb yozadi u - oz fikri va qarorlarida qatiy bolishi kerak, oz ishlarini amalga oshirishlarida faylasuflarning... fikrlariga amal qilishi lozim; «shohning ozi ham» yaratuvchilik ongiga ega bolmogi, ayniqsa, dehqonlar togrisida koproq gam eyishi kerak. «Podshohlik» dehqonchiliksiz yashay olmaydi, – deb yozgan edi u. Beruniy mamlakat ravnaqi, el-yurt farovonligini ilm-fan taraqqiyoti bilan uzviy bogliq boladi. U: «har bir olim oz muhokamasida amaliyotga asoslanishi, oz tadqiqotida aniq maqsadga ega bolishi, tinimsiz mehnat qilishi, xatolarni qidirib tuzatishi, ilmda haqiqat uchun har xil uydirma, yuzakichilikka qarshi kurash olib borishi zarur»,-deb yozgan edi.

• 
  Beruniy jamiyatda ijtimoiy hayotning oziga xos «shartnoma» asosida tuzilishini etirof etadi. U: «Inson oz ehtiyojlarini tushunib, oziga oxshash kishilar bilan birga yashashning zarurligini anglay boshlaydi. SHuning uchun ozaro kelishuvchanlik qabilidagi «shartnoma» tuzishga kirishadi. Odamlarning birgalikdagi turmushi bu hali insonni haqiqiy qudratga, uning ehtiyojlarini qondirishga olib kelmaydi, buning uchun (ular) yana mehnat qilishlari ham zarurdir»,-deydi. Beruniy jamiyatni boshqarishda jamiyat podshohga xizmat qilmay, balki podshoh jamiyatga xizmat qilishi lozimligini aytadi. «Tabiatan boshqarishga moyil» bolgan hokim, -deb yozadi u - oz fikri va qarorlarida qatiy bolishi kerak, oz ishlarini amalga oshirishlarida faylasuflarning... fikrlariga amal qilishi lozim; «shohning ozi ham» yaratuvchilik ongiga ega bolmogi, ayniqsa, dehqonlar togrisida koproq gam eyishi kerak. «Podshohlik» dehqonchiliksiz yashay olmaydi, – deb yozgan edi u. Beruniy mamlakat ravnaqi, el-yurt farovonligini ilm-fan taraqqiyoti bilan uzviy bogliq boladi. U: «har bir olim oz muhokamasida amaliyotga asoslanishi, oz tadqiqotida aniq maqsadga ega bolishi, tinimsiz mehnat qilishi, xatolarni qidirib tuzatishi, ilmda haqiqat uchun har xil uydirma, yuzakichilikka qarshi kurash olib borishi zarur»,-deb yozgan edi.