Mavzu: maktabgacha ta`lim bo`limlari faoliyati reja: I. Kirish II. Asosiy qism


Tarbiyachining ishini muvaffaqiyatli rejalashtirish



Yüklə 63,04 Kb.
səhifə4/10
tarix16.05.2023
ölçüsü63,04 Kb.
#114626
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
(12.)MAKTABGACHA TA`LIM BO`LIMLARI FAOLIYATI

2.2. Tarbiyachining ishini muvaffaqiyatli rejalashtirish.
Pedagog va pyxshunoc olimlar olib borgan ilmiy tadqiqot ishlarining xulosalari bolalarning malaka va ko‘nikmalarni egallashi ma’lum yosh bosqichida yuzaga kelishini ko‘rsatdi.
Tarbiyachi xuddi mana shu davrni qo‘ldan boy bermay, bolani har tomonlama rivojlantirishga erishmog‘i zarur. Tarbiya­chi o‘zi ishlayotgan gurux, shuningdek o‘zidan oldingi va keyingi guruxlar dasturi talablari va mazmunini yaxshi bilishi kerak. Masalan, dasturning kichkina guruh bolalarini tevarak-atrof bilan tanishtirish bo‘limida bolalarni hayvonlar, o‘simliklar va shunga o‘xshashlar tug‘risidagi eng oddiy bilim va tushunchalar bilan tanishtirish vazifasi belgilangan.
O‘rta guruxda dastur bo‘yicha bolalarni tevarak-atrof bi­lan tanishtirish va narsa-buyumlarga, voqea-xodisalarga nisbatan qiziqishini o‘stirish va shu asosda eng oddiy tasavvur va tushunchalar xosil qilish, eng muhimi esa, kuzatuvchanlikni, narsa va buyumlar, voqea-hodisalar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni topa bilishga o‘rgatish bosh vazifa hisoblanadi. Katta va tayyorlov guruxi bolalarini narsa-buyumlar, vokea-hodisalar tug‘risidagi xaqiqiy tasavvur va tushunchalarini, ularning tabiiy sabablar bilan bog‘lik ekanligini shakllantirish dasturning muxim vazifasidir.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga ta’lim-tarbiya berish ishini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun dasturni yaxshi bilishning o‘zi yetarli emas, shu bilan birga, har bir bolaning shaxsini rivojlantirish yo‘llarini yaxshi bilish, bolaning bilim, malaka va ko‘nikmalarni egallab olish qobiliyati har xilligini ham e’tiborga olish kerak.
Tarbiyachining ishini muvaffaqiyatli rejalashtirishning yana bir zarurati – uning metodik qo‘llanma, pedagoglar kengashi, metodik birlashma, kurslarda va shunga o‘xshashlardan olgan tavsiyalardan keng foydalanishidir.
Kalendar rejani guruhda ishlovchi har ikkala tarbiyachi birgalashib bamaslahat tuzishlari lozim. Tarbiyachilar vaqti-vaqti bilan bolalarning ishlarini tahlil qilib borishlari lozim. Kalendar reja bir-ikki xaftaga tuziladi va tarbiya­chining majburiy hujjati hisoblanadi.
Dasturga muvofiq hamma ta’lim-tarbiya ishlari bolalar faoliyatining barcha turlari: o‘yin, mehnat, maishiy faoliyat va mashg‘ulot orqali amalga oshiriladi. Kalendar rejaning mazmuni bolalar faoliyatining hamma turlarida aks ettiriladi. Kalendar rejani tarbiyachi kun tartibiga binoan tuzib chiqadi. Bolalarning o‘yini ham, mehnat mashg‘uloti ham, mai­shiy faoliyati ham tarbiyachining har kungi kalendar rejasidan o‘rin olishi lozim.
Kalendar rejaning mazmuni va shakli bolalarning har tomonlama barkamol shaxs bo‘lib shakllanishi qay darajada borayotganligiga qarab baholanadi.
Ertalabki soatlarni rejalashtirish. Ertalabki soatlarga quyidagilar rejalashtiriladi:
1. Bolalarning og‘zaki nutqini tuzatish va rivojlantirish:
a) kitoblar, o‘yinchoqlar, bolaning dam olish kunini qanday o‘tkazgani, uning oila a’zolari ota-onasi, opa-singlisi, aka-ukasi va shunga o‘xshashlar to‘g‘risida jamoa tarzida va yakka tartibda suhbatlar o‘tkazish
b) albomlar, jurnallar, yangi kitoblar, rassomlarning yangi asarlarini ko‘rish;
v) she’rlarni takrorlash;
g) to‘g‘ri talaffuz qilishga o‘rgatish, nutqning grammatik
tuzilishini shakllantiruvchi didaktik o‘yinlar;
d) tovushlarni to‘g‘rilash bo‘yicha yakka tartibda shug‘ullanish.
2.Bolalarni kattalik, rang, vaqt, fazoviy masofa bilan tanishtirish bo‘yicha didaktik o‘yinlarni rejalashtirish (kichik va o‘rta guruhlarda).
3. Bolalar xoxlagan faoliyat rejalashtiriladi. Bolalar­ning mustaqil shug‘ullanishlari uchun plastilin, buyoqlar, qalamlar, bo‘yashlari uchun rasmli kitobchalar va o‘zlarining chizgan rasmlari beriladi.
4. Bolalar tomosha qilishlari uchun xalq o‘yinchoqlari, kiyimlar, kashtalar, idish-tovoqlar, narsa-buyumlar, milliy kiyimdagi qo‘g‘irchoklar beriladi.
5. Bolalarni madaniy-gigienik malakalarga o‘rgatish bo‘­yicha yakka tartibdagi ishlar rejalashtiriladi, masalan, kich­kina guruhda dastro‘molchadan foydalanishga o‘rgatish bo‘yicha didaktik o‘yin o‘tkaziladi.,
6. Koptokii dumalatish, gardishni aylantirish, tirmashib chiqish, sirpanib yurish kabi asosiy harakatlarni rivojlantiruvchi ishlar rejalashtiriladi.
7. Ashula va raqsning ayrim qismlarini takrorlash reja­lashtiriladi.
8. Bolalarning o‘yin faoliyatlari rejalashtiriladi:
a) qurilish o‘yinlari rol, syujet bilan bog‘lik qurilish
o‘yinlari rejalashtiriladi;
b) syujetli-rolli o‘yinlar, turmushni aks ettiruvchi va boshqa
shunga o‘xshash o‘yinlar rejalashtiriladi;
v) stol usti bosma didaktik o‘yinlari, so‘zli buyumlar bilan
o‘ynaladigan didaktik o‘yinlar, ermak o‘yinlar, xorovod
o‘yinlar, xalq didaktik o‘yinlari rejalashtiriladi. Bolalarning sezgisini, idrokini, tovushlarni idrok etishini, rang, vaqt, didni, nutqni o‘stiruvchi ishlar rejalashtiriladi. Dramalashtirish va sport o‘yinlari ham rejalashtiriladi.
9. Mehnatning turli xillari rejalashtiriladi:
a) tabiatdagi mehnat ko‘chat o‘tkazish, suv sepish, o‘simlik va hayvonlarni parvarish qilish va shu kabilar;
b) xo‘jalik maishiy mehnat idishlarni yuvish, xonani yig‘ishtirishtirish, kitoblarni yopishtirish-yelimlash, o‘simliklar bargini artish);
v) qo‘l mehnati (tabiiy materiallar, daraxtlar mevasi,
samonchalar, lattalar yog‘och va kartondan har xil buyumlar yasash) har bir yosh guruhida mehnatning qaysi turi o‘tkazilishi dasturda ko‘rsatilgan. Ertalab 2-3 xil faoliyat rejalashtiriladi. Ertalabki soatlarni rejalashtirishda shu kungi o‘tkaziladigan mashg‘ulotlar e’tiborga olinadi. Mashg‘ulotda biror narsa o‘qib berish rejalashtirilgan bo‘lsa, ertalabki soatda rasm ko‘rish, onasi to‘g‘risida so‘zlab berish, o‘qish rejalashtirilmaydi, shu kuni ertalabki soatga mehnat, kattalik, shakl bilan tanishtirish, tasviriy faoliyat rejalashtiriladi. Tarbiyachi har xil mashg‘ulotlarni rejalashtiradi; bolalarga yangi bilim beruvchi mashg‘ulotlar ularning olgan bilimlarini, orttirgan tajribalarini mustahkamlovchi va tartibga soluvchi mashg‘ulotlar, kompleks mashg‘ulotlar va hisobot-nazorat (tekshiruvchi) mashg‘ulotlari bo‘ladi. Tarbiyachi o‘zining kalendar rejasiga mashg‘ulotning nomi va dastur mazmunini yozib qo‘yadi. Dastur mazmuniga mashg‘ulotning ta’lim-tarbiyaviy vazifalari va bolalar egallab olishlari, aniqlash va mustahkamlash kerak bo‘lgan bilim, malaka, ko‘nikmalar xajmi ham yoziladi.
Mashg‘ulotni rejalashtirish bolalar tomonidan ma’lum xajmdagi bilimlarni egallash va kengaytirish imkoniyatini yaratibgina qolmay, shu bilan birga ularning bilimlarini aniqlash, mustahkamlash, mustaqil faoliyatlarida qo‘llash imkonini beradi. Bolalarga beriladigan bilim, malaka va ko‘nikmalarning hajmi mashg‘ulotdan-mashg‘ulotga kengaytirib, murakkablashtirib boriladi. Masalan, tarbiyachi birinchi mash­g‘ulotda bolalarni uy hayvonlari bilan tanishtiradi, bolalar ularni kuzatishadi, nomini aytishga o‘rganadi. Keyingi mash­g‘ulotda esa bu bilimlar mustahkamlanib, hayvonlarni kuzatish jarayonida yangi bilimlar hosil bo‘ladi. Bolalar bu hayvonlarning foydali belgilarini, xatti-harakatini kuzatishsa, kelgusi mashg‘ulotda bolalar uy hayvonini odamlar qanday parvarish qilishi va bu parvarishga hayvonlar o‘z «minnatdorchiligini» qanday bildirishi to‘g‘risida gap boradi.
Dastur materialini o‘rganish mashg‘ulotdan-mashg‘ulotga mana shu izchillik bilan amalga oshirib boriladi. Bolalarning bilim, malaka va ko‘nikmalarni muvaffaqiyatli o‘zlashtirishlari aksariyat xollarda tarbiyachining tayyorlagan metod va usullariga, shart-sharoitga bog‘liq bo‘ladi. Bu yoshdagi bolalarning yosh xususiyati asosan ko‘rgazmali metoddan kuzatish namoyish qilish metodi xikoya, suxbat tushuntirish; amaliy metod mashq o‘yindan foydalanishni takrorlaydi.
Har bir metod umumiy vazifani amalga oshirishga qaratilgan yagona yo‘l bo‘lib, usullar yig‘indisidan tashkil topadi. Hamma usullarni shartli ravishda uchta guruhga bo‘lish mumkin: ko‘rgazmali (ko‘rsatish), og‘zaki (savol, solishtirish, she’r aytish, topishmokdan foydalanish), amaliy (topshiriq, o‘yin, vaziyat usullari va boshqalar).
Bevosita faollashtiruvchi metodlardan tashqari bavosita metodlardan ham foydalaniladi (eslatish, maslahat, tanbeh berish, tuzatish). Ko‘p xollarda metod va usullardan kompleks tarzda foydalaniladi. Mashg‘ulot vaqtida beriladigan bi­lim, malaka va ko‘nikmalarni bolalar yaxshi o‘zlashtirib olishlari ularning hissiy holatini ko‘tarish uchun xizmat qiladi.
Tarbiyachi o‘zining kalendar rejasida mashg‘ulotda foydalaniladigan usulnigina yozib qolmasdan, shu bilan birga uning mazmunini ham ochib yozishi kerak.
Bolalarga beriladigan savollarni ham qanday izchillikda berilsa, shunday yozib qo‘yish zarur. Agar tarbiyachi mashg‘ulotda topishmoq yoki she’rdan parcha keltirmoqchi bo‘lsa, uning maz­munini yozib qo‘ygan ma’qul. Solishtirishga o‘rgatishda qaysi buyumlardan, ularning qaysi belgisidan, qanday savollardan foydalanish lozimligi ham yoziladi.
Tarbiyachining mashg‘ulotni rejalashtirishdagi ba’zi bir metod va usullarini ko‘rib chiqamiz.
Tarbiyachi mashg‘ulotga tayyorgarlik ko‘rayotganda, albatta, yosh bolaning tafakkuri ko‘rgazmali-obrazli bo‘lishini e’ti­borga oladi va asosan mashg‘ulotda ko‘rgazmali metodlarni rejalashtiradi. Kuzatish metodi tarbiyachi rahbarligida kuzatilayotgan ob’ektni bolaning hissiy idrok qilishini ta’minlaydi. Narsa va buyumlarni namoyish etish ham shunday ahamiyat kasb etadi. Ko‘p mashg‘ulotlarda, ayniqsa-nutqni o‘stirish mashg‘ulotida tarbiyachining hikoyasidan foydalaniladi. Bu bolalarga tanish bo‘lgan badiiy asardan, tevarak-atrofdagi hayotdan olingan voqea-hodisalarni tarbiyachi xis-hayajon bilan jonli, obrazli qilib bayon etishidir.
Suhbat metodi ham rejalashtiriladi. Suhbat bolalarga avval egallagan bilimlari bilan yangisini bog‘lash imkonini yaratadi, shuningdek, yangi bilimlarni o‘zlashtirib olishlarini yengillashtiradi. Tarbiyachi mashg‘ulotlarda foydalanadigan so‘zli metodda uning qiyinligini savollar tashkil etadi. savollarni bolalarning bilish jarayonlari: sezgi, idrok, tafakkurini faollashtiradigan qilib tuzish kerak. Savollar bolalardan aqliy zo‘r berishga, sabab-natijalarni aniqlashga qaratilgan bo‘lishi zarur.
Mashg‘ulotlarda muammoli vaziyatlar yaratish ham bolaning fikrlash faoliyatini kuchaytiradi, bilimlarni egallab olishini yengillashtiradi, ularning fahm-farosatli, mustaqil fikrlaydigan bo‘lishiga yordam beradi.
Mashg‘ulotlarda solishtirish usulidan foydalanish insonning eng qimmatbaxo aqliy xazinasi bo‘lib, u buyumlarni yaxshiroq o‘rganish va tushunishga yordam beradi.
Kichik guruxlarda solishtiriladigan buyumlar bir-ikkitadan ko‘p bo‘lmaydi. Tarbiyachi solishtirishni qanday izchillikda olib borishni o‘zining kalendar rejasida yozib qo‘yadi.
O‘rta guruhda solishtirishga mo‘ljallangan buyumlardagi belgilar soni ko‘payadi va bolalardan buyumlarni kuzatib, ulardagi belgilarni ma’lum izchillikda bayon qilish talab etiladi.
Katta va maktabga tayyorlov guruhlaridagi bolalardan faqat ular ko‘rib turgan buyumlarning belgilarini sanash bilan chegaralanib qolmay, ularni solishtirishda tasavvurlaridan foydalanish ham talab etiladi.
Solishtirishning bu murakkab shakli bolalarning yoshiga mos bo‘lib, ularning aqliy rivojlanishlari uchun muhim ahamiyat kasb etadi.
Tarbiyachi mashg‘ulotlarda o‘yin usulidan keng foydalanadi. O‘yin usuli mashg‘ulotning qiziqarliroq, jozibaliroqligini ta’minlaydi, mashg‘ulot jarayonida yuzaga keladigan qiyinchiliklarni bola osonlik bilan yengadi.



Yüklə 63,04 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin