Мавзу: меҳмонхонада кўрсатиладиган хизматлар сифатини назорат қилиш усуллари

Kurs ishning maqsadi. Mamlakatimizda iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida mehmonxonada ko‘rsatiladigan xizmatlar sifatini nazorat qilish bo‘yicha tavsiyanomalar va yo‘l-yo‘riqlar ishlab chiqishdan iborat.
Kurs ishning vazifalari. Kurs ishida Mehmonxona xizmatlar sifatini boshqarish tushunchasi va funksiyasi, xizmatlarning sifat ko‘rsatkichlari, ularning aniqlash yo‘llari, ko‘rsatiladigan xizmatlar sifatini nazorat qilishning tashqil etishni takomillashtirishni o‘rganishdan iborat.
Kurs ishning ob’ekti va predmeti. Kurs ishining tadqiqot ob’ekti bo‘lib Samarqand shahridagi faoliyat ko‘rsatayotgan mehmonxonalardan biri– “Registon Plaza” mehmonxonasidir. ishning predmeti mehmonxonaning xizmat ko‘rsatish tizimi bilan bog‘liq bo‘lgan ijtimoiy va iqtisodiy munosabatlar majmuasi hisoblanadi.
Kurs ishning metodlari. Ishining statistik, tanlab ko‘zatish, analiz va sintez, guruhlash, tizimli yondoshuv kabi usullardan foydalaniladi.
Kurs ishning tarkibi: kirish, uchta bob, xulosalar, va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. Ishda 1- jadvallar, 4- rasm va 15 adabiyotlar ro‘yxati keltirildi. Ishning hajmi 41 bet bo‘lib kompyuterda sahifalandi.

I-BOB. MEHMONXONADA KO‘RSATILADIGAN XIZMATLAR SIFATINI NAZORAT QILISHNING NAZARIY ASOSLARI

1.1. Xizmatlar sifatini boshqarish tushunchasi va funksiyasi

Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar, islohotlar uchun emas, balki insonlar, ularning munosib turmush sharoitini yaxshilashga, ijtimoiy himoyasini kuchaytirishga qaratilganligini Prezidentimizning halqimiz farovonligini oshirish, ishsizlikni kamaytirish, aholini keksalik yoshida pensiya bilan ta’minlash, ularni ijtimoiy muhofaza qilish borasida o‘zluksiz g‘amxo‘rlik qilib kelayotganligida ko‘rish mumkin.
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarni yanada chuqurlashtirish va aholining bandlik masalasini hal qilish kabi muhim tadbirlarga qaratilgan
Prezidentimizning aynan xizmat ko‘rsatishni rivojlantirishga bag‘ishlangan “O‘zbekiston Respublikasida 2006-2010 yillarda xizmat ko‘rsatish va xizmat ko‘rsatish sohasini rivojlantirishni jadallashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori 2006 yil 17 aprel kuni imzolangan. Bu qaror aholini ish bilan ta’minlash va ularning farovonligini oshirishga qaratilgan oldingi olib borilgan ishlarni yanada kuchaytirishga va mamlakatda islohotlarni chuqurlashtirishga qaratilgan amaliy tadbirlardan biri bo‘ldi.
Qarorda keltirilgan konseptual yo‘nalishlar barcha xizmatlar qatori turizm va mehmonxona xizmatlariga ham bevosita daxldordir. O‘zbekiston xaqli ravishda xorijiy turistlar uchun jozibali mamlakat hisoblanadi. Xitoyni Yevropa mamlakatlari bilan bog‘lovchi Buyuk ipak yo‘li o‘tgan shaharlarda o‘rta asrlardan boshlab turli davrlarga taaluqli to‘rt mingdan ortiq arxitektura va madaniy yodgorliklari mavjud. O‘zbekiston ko‘plab xorijlik turistlarni jalb qilish uchun boshqa resurslarga ham ega. Bular jumlasiga quyidagilar: cho‘l va qo‘riqxonalar, tog‘ cho‘qqilari va daryolar, mineral suv buloqlari, gorlar va boshqa ekologik turistik resurslar kiradi.
Ushbu jarayonning nazariy masalalarini tadqiq qilish «Xizmat (xizmat ko‘rsatish) sifati» nima, degan savolga javobni topishni taqozo qiladi. Sifat deganda ko‘rsatilayotgan xizmatlar kutilayotgan yoki belgilangan standartlarga mos kelishi tushuniladi. Demak standartlar ularning real shakli va mazmuni xizmat ko‘rsatish sifatini baholash ko‘rsatkichi hisoblanadi. Iste’molchi uchun unga ko‘rsatilgan xizmat sifatini baholash ko‘rsatkichi - bu uning koniqqanligi ya’ni olingan xizmat sifatining kutilganiga mos kelishidir. Mijozning koniqqanligi ko‘rsatkichi uning yana bir marta qaytishi, o‘z do‘stlari va tanishlariga xizmatning sifati to‘g‘risidagi ta’surotlari bilan o‘rtoqlashishidir. Bu sifatdan bahramand bo‘lgan kishining og‘zaki reklamasidir. Bu reklama esa o‘z navbatida juda ishonchli va ta’sichan bo‘ladi. Eng muhimi eng arzon reklama turiga kiradi.
Xizmatlar sifati ko‘plab tadqiqotlarda o‘rganilgan bo‘lib, adabiyotida sifatni talqin etish bo‘yicha turli nuqtai nazarlar mavjud. Bularni olimlar to‘rt guruhga bo‘lgan:

1. 
   Tovarning iste’molchilarning ehtiyojlarini qondiruvchi xususiyatlari. Bu turdagi sifat harajatlarni oshirishni taqozo etadi. Mehmonxonada lyuks xonalar standart xonalarga nisbatan ko‘proq xususiyatlarga ega bo‘lib, yuqori narxni talab qiladi.
   
2. 
   Texnik sifat. Bunda mijoz xizmatchi bilan munosabatdan keyin ega bo‘lgan naf texnik sifatni ifodalaydi. Masalan, mehmonxonadagi nomer, restorandagi ovqat, ijaraga olingan avtomobil va boshqalar.
   
3. 
   Funksional sifat tovar yoki xizmatni taqdim etish jarayoni hisoblanadi.
   

Bu jarayon davomida iste’molchilar firma xizmatchilari bilan munosabatda bo‘lishi ko‘plab bosqichlardan iborat bo‘ladi. Masalan, funksional sifat mijozning kutishlarini to‘liq oqlamagan xona haqidagi ta’surotlarni yaxshilash mumkin. Lekin agar funksional sifat qoniqarsiz bo‘lsa, boshqa hech narsa mijozning xizmatdan qoniqish hissini tug‘dirishi qiyin bo‘ladi.

4. 
   Jamoatchilik (ijtimoiy) sifat (axloqiy). Bu sifat ishonch hissi bilan bog‘liq bo‘lib, uni iste’molchi haridgacha, ko‘p hollarda hariddan keyin ham baholay olmasliklari mumkin. Masalan, mehmonxona xodimlarining yong‘in xavfsizligi qoidalarini bilmasligi yaqin kelajakda mijozlarning ehtiyojlarini qondirishda o‘z aksini topmaydi. Bundan tashqari, mehmonxona imidji ham mijozlar tomonidan sifatning baholanishiga ta’sir etadi.
   

Ko‘pchilik mehmonxonalarda sifatning standart va me’yorlarga mos kelishi deb tushuniladi. Bu yondoshuv xizmatlar ko‘rsatishning operatsion darajasida, ayniqsa, mehmonlarning talablarini aniqlash bilan bog‘liq muammolar yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan joylarda qo‘l keladi.
Lekin boshqaruvning yuqori bo‘g‘inlarida standartlarga mos kelish yuqori sifatning bir sharti hisoblanadi, xolos. Sifat - maqsad singari mehmonlar ehtiyojlari o‘zgarishi bilan o‘zgarib boradi. Xizmatlar ehtiyojlarni hisobga olgan holda doimiy takomillashib borishi lozim.
K. Grenrus o‘z tadqiqotlarida sifat bu mehmonni his qila olish deb ta’kidlaydi. Uning fikricha, mehmonxona ma’muriyati sifatni mijozlar kabi tushuna olishlari lozim. K.Grenrus sifatning ikki jihatini ajratib ko‘rsatadi:

1. 
   Texnik jihat ishlab chiqarish mahsulotlarini ifodalaydi – mehmon olayotgan va iste’mol qilayotgan barcha narsalar uning uchun muhim hisoblanadi.
   

Yaxshi qovurilmagan ovqat yoki tartibsiz nomer mijozda ko‘rsatilayotgan barcha xizmatlar sifati haqida ma’lum tasavvurni shakllantiradi. Bu sifatni baholash uncha murakkab emas.

2. 
   Funksional jihat mehmonga xizmatlar qaysi usulda va vositalarda yetkazilishini ifodalaydi. Yaxshi tayyorlangan ovqatni xo‘mraygan ofitsant keltirishi natijasida xizmat sifatning darajasi sezilarli pasayadi. Funksional sifat nafaqat mehmon va personal o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni ifodalaydi, balki bu yerga mijozlarga xizmat ko‘rsatish jarayoni tarkibi ham kiritiladi. Xizmatlarni ko‘rsatish darajasi bo‘yicha mehmonnning sub’ektiv fikriga asoslanganligi sababli sifatning bu jihatini baholash biroz murakkablikni tug‘diradi.
   

Yuqoridagilarga asosan mehmonxona industriyasida «sifat» tushunchasini quyidagicha ta’riflash mumkin:

1. 
   Sifat – bu mijozlarning to‘g‘ri aniqlangan ehtiyojlaridir. Bunda
   

mehmonlar ehtiyojlariga mos keluvchi xizmatlarni ko‘rsatish konsepsiyasi asos qilib olinadi. Agar mijozda nomerdan chiqmasdanoq safarni rejalashtirishga ehtiyoj bo‘lsa, buni ta’minlash kerak. Bu holatda sifat raqobatda ustunlikka erishishga imkon beradi.

2. 
   Sifat – bu to‘g‘ri ko‘rsatilgan xizmatlardir. Bu yerda ikki yondoshuv uyg‘unlashadi: xizmatlar nafaqat mijozlar talablariga javob berishi (texnik jihat), balki butun xizmat ko‘rsatish tizimi mehmonlarga qulaylik yaratish va personal bilan shaxslararo munosabatlarni ko‘tarinkilik bilan ta’minlashga qaratilgan holda to‘zilishi lozim. Mazkur ma’noda sifat – xizmatlar haqida yetarli bilimga egalikni bildiradi.
   
3. 
   Sifat – bu doimiylik. Bunda bir xil darajadagi xizmatni millionlab marta ko‘rsatish zaruriyati tushiniladi. Beqarorlik – mehmonxona biznesining asosiy ofatidir. Jamiyat kutilmagan holatlarni yoqtirmaydi. Agar savdo belgisi kutilayotgan natijani bermasa, salbiy tasavvur yuzaga keladi. Shu sababli sifatni xodimlar tomonidan ko‘rsatiladigan xizmatlarni yaxshi ijro etish deb qarash mumkin.
   

Xizmatlar sifatini ta’minlash yuqoridagi uch holatni xizmat ko‘rsatishning yagona tizimiga birlashtirishdan iborat.
Mehmonxona ma’muriyati xizmatchilari va mijozlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni belgilab beruvchi asosiy hujjatlardan biri «Mehmonxona xizmatlari ko‘rsatish qoidalari» hisoblanadi. Ushbu hujjatning «Xizmat ko‘rsatish tartibi» bo‘limida shunday deb qayd etilgan: «Ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati shartnoma talablariga javob berishi lozim. Agar shartnoma bo‘lmasa yoki to‘liq bo‘lmasa ushbu xizmatlarga odatda qo‘yiladigan talablarga javob berishi lozim. Mehmonxonaning moddiy-texnik ta’minoti ko‘rsatilayotgan xizmatlarning miqdori va sifati mehmonxonaga berilgan kategoriya talablariga javob berishi kerak».
Mehmonxona xizmatlarining sifati bir qancha omillarga bogliq. Bu omillarga quyidagilarni kiritish mumkin:

1. 
   Moddiy-texnika bazasining holati ya’ni: mehmonxona binolarning qulay rejalashtirilganligi va sifatli jihozlanganligi jamoat va yashash xonalarining qulay mebel va uskunalar bilan jihozlanganligi, to‘liq komplektli yuqori sifatli choyshablar zamonaviy oshxona jihozlari qulay liftlar va x.k.
   
2. 
   Xizmat ko‘rsatishning ilg‘or texnologiyasi. Bunga: jamoat va turar xonalarni tozalash tartibi va usullari; mijozlarni ro‘yxatga olish va ular bilan hisobkitob qilish restoran va barlarda ovqatlar va ichimliklarni tayyorlash reseptlari
   

savdo zallarida xizmat ko‘rsatish shakllari va boshqalar kiradi.

3. 
   Xizmat ko‘rsatuvchi personalning yuqori darajada professionalligi uning mehmonga aniq tez va madaniyatli xizmat ko‘rsatishga qodirligi va tayyorligi.
   
4. 
   Mehmonxonalarda xizmat ko‘rsatish sifatini boshqarish. Bunga sifat standartlarini ishlab chiqish va joriy etish personalning malakasini muttasil oshirish mehmonxona faoliyatining barcha jabhalarida xizmat ko‘rsatishni nazorat qilish to‘g‘rilash takomillashtirish kabilar kiradi.
   

Mehmonxona xo‘jaliklarida xizmat ko‘rsatish sifatiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni chuqurroq o‘rganishni talab qiladi. Chunki ushbu ko‘rsatkichning darajasi boshqa juda ko‘p iqtisodiy-ijtimoiy ko‘rsatkichlarning holati bog‘liqdir.
Ma’lumki har qanday ishda inson mehnati tadbirkorni foyda bilan ta’minlaydigan muhim omil hisoblanadi. Ammo xizmat ko‘rsatish sohasida ushbu ko‘rsatkichning hajmi bevosita mehnatning miqdori va sifatiga bog‘liq. Keyingi paytlarda mehmondo‘stlik sanoatida, ya’ni mehmonxona-larda inson omiliga katta e’tibor qaratilmoqda.
Samarqand shahrida joylashgan mehmonxonalarda o‘tkazilgan so‘rovlarda mehmonxona xo‘jaligini rivojlantirish uchun asosiy omil nima, degan savolga birinchi navbatda personalning professionalligi (57,8%), deb javob berdilar. Qolgan barcha omillar 42,2 %ni tashqil qiladi. Bundan ko‘rinib turibdiki, mehmonxonaning raqobatbardoshligi bevosita uning xodimlariga va ular tomonidan ko‘rsatilayotgan xizmatlarning sifatiga bog‘liq ekan.
Mehmonxonada ko‘rsatiladigan xizmatlarning sifatiga, lavozimidan qat’iy nazar, unda ishlaydigan barcha xodimlar mas’ul bo‘lishini talab qiladi. Iste’molchi katta toqatsizlik bilan yaxshiroq xizmat ko‘rsatilishini kutadi. Shu tufayli qaysi mehmonxonada personallar yaxshiroq xizmat ko‘rsata olsa shu korxona raqobatchilarga nisbatan qulayroq imkoniyatga ega bo‘ladi va shu sub’ekt raqobatbardosh bo‘lishi tayin.
Ish uchun qulay muhit quyidagilarda iborat:

• 
  kadrlarni tanlash va joylashtirishning adolatli jarayonini tashqil etish;
  
• 
  har bir ish joyida norma va standartlar bajarilishini baholovchi ko‘rsatkichlar belgilangan yozma shakldagi xizmat majburiyatlari (mansab
  

instruksiyalari) mavjud bo‘lishi;

• 
  xizmatchilar malakasini oshirishga ehtiyojlarni va shart-sharoitlarni xizmat bo‘yicha ko‘tarilish nuqtai nazaridan baholash, ish xaqini oshirish (razryadni oshirish);
  
• 
  malakani doimiy ravishda oshirib borishni rag‘batlantirish;
  
• 
  vaqti-vaqti bilan butun personal ishini tekshirib turish;
  
• 
  barcha darajadagi xizmatlarni rag‘batlantirish dasturi va shartlarini ishlab chiqish;
  
• 
  xizmatchilarni xizmat mansablarini ko‘tarishning rasmiy rejasi
  

ko‘tarilishning shartlarining belgilab qo‘yilishini ta’minlash;

• 
  vaqti-vaqti bilan ish xaqini oshirish va shu orqali mavjud mansablarning raqobatbardoshligini saqlash;
  
• 
  raqobatbardoshligini saqlash maqsadida imtiyozlar tizimini takomillashtirib borish;
  
• 
  ma’muriyat uchun majburiy bo‘lgan mehnat kelishmovchiliklarini hal qilish tartibini joriy qilish.
  

Yana bir bor ta’kidlash lozimki personalni tanlash jarayoni juda muhim hisoblanadi. Bu ish juda nozik bo‘lib personalning shaxsiy sifatlari mijozlarning harakteriga mos tushishi lozim. Kadrlar tanlash jarayonini mantiqiy ketma-ketlikda bajarish lozim ya’ni bo‘sh joyga shoshilinchda kadr tayinlash jiddiy salbiy oqibatlarni keltirib chiqarishi mumkin.
Birinchi usul korxonada ishlaydiganlarni olg‘a surish ikkinchi usul esa chetdan odam olishdan iborat. Kishilarni ishga olishda ma’lum ko‘rsatkichlarni belgilab olish zarur. Xizmat ko‘rsatuvchi personal rahbarlar qaysi standartlarga javob berishi kerakliligini belgilash kerak.
Xizmatchilar mansabini ko‘tarish korxonada professional o‘sish mumkinligini ko‘rsatadi hamda jamoaning ma’naviy ruhiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Ishga yangi kishilarni qabul qilishning asosiy ustunligi yangi ishchilarning yuqoriroq malakaga egaligidir. Agar ma’muriyat yangi g‘oyalar chiqishini sifatning tezda yaxshilanishini istasa bunga o‘z xodimlari mansabini ko‘tarish orqali erishishi ham mumkin. Ammo ularning malakasi izchillik bilan oshirilib borilishi lozim.
Xizmatchi yangi mansabga tayinlangach kadrlar siyosatining keyingi bosqichiga o‘tiladi. Bu yangi xizmatchini muhitga moslashtirish bosqichi bo‘lib hisoblanadi. Bunda xizmatchiga alohida papka taqdim etiladi. Unda quyidagilar bo‘lishi lozim: tabrik xati mehmonxona rejasi mehmonxona koidalari mansab instruksiyasi tashqiliy tizimining sxemasi xizmatchi ishlaydigan bo‘limning qoida va majburiyatlari dam olish kunlari va ta’tillarga chiqishning qoidalari, xavfsizlik chora tadbirlari. Moslashish rejasi korxonasining binolari va unda ishning tashqil etilishi bilan tanishishdan iborat bo‘ladi. Buning bir elementi yangi xizmatchini jamoaning barcha a’zolariga tanishtirishdan iborat bo‘lishi kerak. Mehmonxona faoliyatining barcha jabhalari bilan tanishtirish jarayonida yangi xizmatchiga har bir bo‘lim va undagi xodimlarning xizmat ko‘rsatish sifatiga mas’ulligini hamda har birning roli nimalardan iboratligini tushuntirish lozim bo‘ladi. Shu jarayonda uning o‘zi ham nimalarga javob berish kerakligini tushunib boradi.
O‘zbekiston xaqli ravishda xorijiy turistlar uchun jozibali mamlakat hisoblanadi. Xitoyni Yevropa mamlakatlari bilan bog‘lovchi Buyuk ipak yo‘li o‘tgan shaharlarda o‘rta asrlardan boshlab turli davrlarga taaluqli to‘rt mingdan ortiq arxitektura va madaniy yodgorliklari mavjud. O‘zbekiston ko‘plab xorijlik turistlarni jalb qilish uchun boshqa resurslarga ham ega.