Ekologiya kafedrasi 10-Mavzu: Biologik resurslarning
ekologik funktsiyasi
Kafedra mudiri: M.Davidov
O’qituvchi: M.Gaybullayeva
Reja:
1.O’simlik va hayvonlarning biosferadagi roli va ahamiyati.
2.Yovvoyi hayvonlar va o‘simliklarning noyob va yo‘qolib borayotgan turlarni ekologik ahamiyati.(”Qizil kitob”)
3. Hayvonlar migratsiyasi.
4. O‘rmonlarni muhofaza qilish.
1.O’simlik va hayvonlarning biosferadagi roli va ahamiyati. (o’simlik va hayvonlarni ekologik hayotiy formalari).Agrof – muhitdagi turli xil o’simlik va hayvonlarni bir-biridan farqlash, aniqlashning kaliti ularning turli iqlim sharoitlaridagi hayotiy formalari bo’yicha ajratishdan iboratdir. Jumladan, o’simliklar klimaksida cho’l biomlari — cho’l boshoqdoshlar guruhlari boshqa iqlim klimakslarida ham uchraydi. Dasht zonasida o’t o’simliklar asta-sekin o’rmon daraxtlari bilan almashadilar va h.k.
Ekolog V. Shelford o’simliklarning turli yaruslarini va rivojlanish davrlarini bog’lovchi harakatchan hayvonlar uchun bog’lovchi atamasini qo’llaydi. Masalan, qushlar, sutemizuvchilar, sudralib yuruvchilar va ko’pchilik hasharotlar, o’simliklar olami vakillarining turli stadiyasi rivojlanish bosqichlarida ular ichida erkin xarakat qiladi va turli biomlarga (birliklarga) moslashadi.
Muhitning organizmlarda formalar hosil qilish omili ularning morfologiyasiga ta’sir qilish orqali kuzatiladi. Ekologik omillarni (xarorat, namlik, yorug’lik, suv va havo harorati, Shamol, muhitning bosimi, yerning tuzilishi, baland-pastligi, tuproq, va suvning sho’rligi) bir xil qabul qilish va o’zlashtirish natijasida organizmlar tuzilishi jihatdan keskin farqlanuvchan har xil turlarda ham bir xil morfologik moslanish hosil bo’ladi. Suv muhitida tirik organizmlarning tana tuzilishlari ularning harakat qilishiga moslashgandir.
Masalan, suzib yuradigan kalmarlarni nayzalovchi kullari tanaga siqilganda organizm ma’lum uzunlik va diametrdagi toriedosimon shakl hosil qilib, soatiga 41 km tezlik bilan suv muhitida suzadi.
Delfinlar (soati- ga 44 km tezlikda), tyulenlar (soatiga 20 km gacha), kitlar (40—41 km tezlikda) suv muhitida suzishga moslashgan tana shakllariga mosdirlar. Suv hayvonlarining vakillari suvda tez harakat qilishga, suvning pastki va yuza qatlamlariga tushib chiqib turishga (plankton organizmlar) moslashgan.
