Mavzu: ona tili darslarida iboralar va tasviriy vositalardan foydalanish
Yüklə 1,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Namuna
1 – guruh 2 – guruh Bir chimdim Bir shingil Boshiga ko‘tarmoq Shovqin solmoq Boshiga yetmoq Boshini yemoq Bo‘yniga olmoq Zimmasiga olmoq Dabdalasi chiqdi Abjag‘i chiqdi Dimog‘i chog‘ bo‘ldi Ko‘ngli ochildi Yuragini hovuchlab mijja qoqmadi Jonini hovuchlab Mijja qoqmadi Ko‘z yummadi Yuragi shuv etib ketdi Yuragi orqasiga tortib ketdi Esi og‘di Aqldan ozdi Yoqasini ushladi Hayratda qoldi Shamolga uchdi Zoye ketdi Jigaridan urmoq Yuragidan urmoq Ignadek “ni tuyadek” qilmoq Pashshadan fel yasamoq Iziga tushmoq Payiga tushmoq Ko‘zi yetadi Aqli yetadi Ko‘kragi tog‘day ko‘tarildi Ko‘ngli tog‘dek ko‘tarildi Qattiq ko‘ngil Tosh ko‘ngil Luqna tashlamoq Gap qistirmoq Bu o‘yin topshiriq o‘quvchilarning fikrlashlarini o‘z ustida ko‘proq ishlashini ta’minlaydi. Iboralarning ma’nodoshliligini yaxshi ajratib olishlariga va shu iboralarni og‘zaki va yozma nutqda qo‘llashga imkon beradi. Uyga vazifa qilib ma’lum bir asardan iboralar qatnashgan gaplarni topib yozib kelishni buyuramiz. 31 Namuna “Aya, o‘lgur so‘xti sovuq jo‘nadimi? Nazarimda hovlimiz, uyimiz kengayib qolganga o‘xshaydi – ya” – dedi xoxolab Tansiq (Oybek, Oltin vodiydan shabadalar). Dalada suqsurday qiz – juvonlarimiz ter to‘ksa – yu, Qo‘chqorbeklar tog‘ni talqon qiladigan paytida idora qorovuli bo‘lib o‘tirsa (Mirmuhsin, Momo). U dengiz haqida gapirganda, yuzlari, ko‘zlari biram g‘alati bo‘lib ketardiki, beixtiyor esing og‘ib qoladi (Said Ahmad Sevginga sodiqman). Bu topshiriq o‘quvchilarni mustaqil ravishda izlanishga, badiiy asarlar o‘qishga dunyoqarashini shakllantirishga yordam beradi. Badiiy adabiyotga havas, qiziqish tuyg‘ularini yanada kuchaytiradi. Kumush choyshab–qor. Qish fasli kirib kelishi bilan ushbu fasl ziynati bo‘lgan qor yog‘adi. Qor yog‘ganda butun dala – tuz oppoq gilam (choyshab)ga. Hamma yoq xuddi kumush kabi tovlanadi, shuning uchun ham biz qorni kumush choyshab deymiz. Ma’rifat maskani–kutubxona. Biz o‘zimiz uchun zarur bo‘lgan barcha ma’lumotlarni, badiiy asarlarni, gazeta va jurnallarni kutubxonadan topamiz. Kutubxona muqaddas joy, ma’rifat maskani deyilishiga sabab insonlar qandaydir bilimlarni kutubxonadan oladi bilimi va tafakkuri shakllanadi. Demak u ma’rifatli inson bo‘ladi. O‘rmon malikasi–archa. O‘rmon deganda ko‘z oldimizga, albatta archa daraxtlari keladi. O‘rmonlarni biz yam-yashil, navqiron archalarsiz tasavvur qila olmaymiz. O‘rmonda boshqa daraxtlar ham o‘sadi, ammo archaning chiroyi va ko‘rki o‘rmon malikasi bo‘lishiga asos bo‘la oladi. Oltin boshoq – bug‘doy. Biz bilamizki bug‘doy pishib yetilganda xuddi oltin singari sariq rangga kiradi. Boshoqlari oltin misol tovlanib 32 kishining ko‘zini quvnatadi. Bug‘doydan (b) muqaddas non tayyorlanadi. Shuning uchun ham oltin boshoq deb e’zozlanadi. Osmonning ko‘z yoshlari – yomg‘ir. Bahor va kuz fasllarida ko‘p yomg‘ir yog‘adi. Yomg‘irni osmonning ko‘z yoshlariga o‘xshatilishi yomg‘ir yog‘ayotganda osmon yig‘layotgandek, g‘am – anduxda qolgandek taasurot qoldiradi. Sokin kechalarda tinmay yog‘gan yomg‘irga nisbatan ushbu tasviriy vositani qo‘llashimiz mumkin. Yurt boshi – Prezident. Har bir mamlakatning boshi ya’ni prezidenti bor. Prezident xalq orasidagi eng bilimdon, siyosatchi, iymon e’tiqodli eng muhimi xalqni o‘z so‘ziga ishontira oladigan, uni to‘g‘ri yo‘lga boshlaydigan insonlar bo‘ladi. Xalqning otasi hisoblanadi. Dengiz hokimi – Kit. Kit juda katta suv hayvoni hisoblanib dengiz va okeanlarda yashaydi. Bu tasviriy vosita biz uchun yangi, chunki kit bizning hududimizda yo‘q. Bahor elchilari – qalidirg‘ochlar. Bahor kelib kunlar isiy boshlashi bilan issiq o‘lkalarga uchib ketgan qalidirg‘ochlar qaytadi va uylarning ayvonlariga peshtoqiga in qurib bola ochishadi. Qalidirg‘ochlarning uchib kelishi bahor kelganligidan darak beradi. Insonnig do‘sti – it. It eng vafodor va sodiq hayvon hisoblanadi. Egasini xavf xatardan himoya qilishga harakat qiladi. O‘zi yashayotgan xonadonni tun-u kun qo‘riqlaydi. O‘quvchilar xuddi shu tarzda o‘zlari yozgan tasviriy vositalarni izohlaydilar. Bir o‘quvchi izohlagan tasviriy vositani boshqa oquvchilar bir-birlarining fikrlarni tinglab so‘z boyligini hamda tasviriy vositalar haqidagi bilimlarini yanada mustahkamlaydi. |