Mavzu: O`zbek orfografiyasi va uning boshlang`ich ta’lim dasturi hamda darsliklarda aks etishi, o`rgatishga tavsif

Fonetik tahlil tartibi: 
1.So‗zning ovoz chiqarib to‗g‗ri talaffiz qilish. 
2.So‗zdagi tovushlar va harflar sonini aytish. 
3.Unli tovushlarni, ularning qaysi harflar bilan ifodalanganini aytish. 
4.Undosh tovushlar, ularni jarangli yoki jarangsizligi, qaysi harflar bilan 
ifodalanganligini aytish. 

---

53 
5.So‗zdagi bo‗g‗inlar sonini aytish, urg‗uli bo‗g‗inni aniqlash, urg‗u tushgan 
unlini ko‗rsatish. 
Fonetik tahlil namunasi:
Quyosh so‗zida 5 ta tovush (q, u, y, o, sh), 5 ta harf (q, u, y, o, sh) bor. 
Unli tovushlar: u, o. 
Undosh tovushlar: q, y, sh; q va sh – jarangsiz undosh, y – larangli undosh. 
Quyosh so‗zi ikki bo‗g‗inli, ikkinchi bo‗g‗in urg‗uli: - urg‗u o unlisiga 
tushgan.
Ko‗p yozish natijasida o‗quvchida ayrim so‗z formalarini yoki tilini belgilarni 
to‗g‗ri qo‗llab ketaverish shakllanib qoladi. 
Ko‗chirib yozish. Ko‗chirib yozishda o‗quvchi yozuv taxtasidan, kitob lug‗at 
yoki turli ko‗rsatmali materiallardan ko‗chiradi va so‗zlarni imlosini u xotirasida 
saqlab qoladi. 
Bu yozuv usuli o‗quvchilarning to‗g‗ri yozish malakasini mustahkamlashga 
so‗z boligini oshirishga orfografik hushyorlik o‗rgatishga so‗zlar imlosini esda olib 
qolishga xizmat qiladi. 
Ko‗chirib yozish 2 xil bo‗ladi. 
1.Matnni o‗zgartirmasdan ko‗chirib yozish. 
2.Matnni o‗zgartirib ko‗chirib yozish. 
Matnni o‗zgartirmasdan ko‗chirib yozish ko‗proq boshlang‗ich sinflarda 
foydali. 
Ko‗chirib yozishda o‗quvchilarning yozishi bilim darajasiga qarab yozish 
surati va tuzumiga ko‗ra beriladigan material hajmini so‗zlar miqdorining 
sinflararo quyidagi belgilash maqsadga muvofiq: 
1–sinf – 5–8 ta so‗z 
2–sinf – 10–20 ta so‗z 
3–sinf – 20–30 ta so‗z 
4–sinf – 30–40 ta so‗z. 

---

54 
Diktant. Diktant o‗quvchilarning savodxonligini tekshirishni va olingan 
bilimlarni mustahkamlash maqsadida kundalik hamda ko‗pgina oraliq nazorat 
shaklida o‗tkaziladi. 
Diktant o‗tkazishda o‗quvchilarning imkoniyatlarini hisobga olish ishda 
aniqlikka e‘tibor berish soddadan murakkabga borish muhim ahamiyatga egadir. 
Shuningdek, o‗quvchilarni o‗z–o‗zini tekshirishga o‗rgatish kerak. 
O‗quvchi diktant yozganda so‗zning harfiy ifodasini ko‗rmay eshitish orqali 
tovushlar majmuasini tasavvur etadi, tovushlarni harflar bilan almashtirib yozadi. 
Bunda ruhiy va jismoniy jarayonlarning birgalikda mustahkamlanib borishga 
imkon beradi. Shuning uchun ham diktant imlo o‗rgatishda o‗z tabiatiga ko‗ra to‗la 
ahamiyatga egadir. 
Diktant maqsadga ko‗ra ikki turga bo‗linadi: 
I.Ta‘limiy diktant. Bu tur o‗rganilgan mavzularni mustahkamlash maqsadida, 
yozuv darsining ma‘lum bir qismida mashq sifatida o‗tkaziladi. Unga alohida soat 
ajratilmaydi. 
Boshlang‗ich sinflarda ta‘limiy diktantning quyidagi turlaridan foydalanish 
mumkin: 
1.Lug‗at diktanti.
5.Yoddan yozuv diktanti 
2.Saylanma diktant
6.Izohli diktant 
3.Ko‗rsatish diktanti 
7.Ijodiy diktant 
4.Ta‘kidiy diktant
8.Erkin diktant. 
II.Tekshirish diktanti. Bu o‗rganilgan mavzularni o‗quvchilar qanchalik 
o‗zlashtirganliklarini sinash, tekshirish maqsadida o‗tkaziladi.
Quyida har qaysi diktant turini o‗tkazish metodikasini ko‗rsatib o‗tamiz. 
Lug‗at diktant. Lug‗at diktanti o‗rganilgan imlo qoidalarini mustahkamlash, 
o‗quvchilar lug‗atini boyitish maqsadida o‗tkaziladi. 
Bundan tashqari o‗rganilgan imlo qoidalarini o‗quvchilar tomonidan 
qanchalik o‗zlashtirilganligini sinash, hisobga olish maqsadida ham o‗tkazish 
mumkin. Lug‗at diktanti uchun o‗rganilgan imlo qoidasi asosida yoziladigan 
so‗zlar, so‗z birikmalari yoki turli rasmlardan foydalanish mumkin. 

---

55 
O‗qituvchi tanlagan narsa yoki rasmlarni tartib bilan ko‗rsatadi. O‗quvchilar 
rasmda ko‗rsatilgan narsa nomini yozib vergul qo‗yadilar. Ishni shu tariqa davom 
ettiradi. 
O‗quvchilar yozganlarini imlo lug‗atidan yoki o‗zlarining lug‗aotidan 
solishtirib tekshiradilar. Yo‗l qo‗ygan xatolar mustaqil to‗g‗rilanadi, keyin esa 
o‗qituvchi tomonidan tekshirib ko‗riladi. 
Lug‗at diktanti yozish uchun: 2–sinfda 8 ta so‗z, 3–sinfda 10–12 ta so‗z, 4–
sinfda 12–15 ta so‗z bo‗lishi kerak. 
Saylanma diktant. Saylanma diktant o‗rganilgan va imlo qoidalarini 
mustahkamlashda ularni amalda qo‗llashda yordam beradi, mavzuni qanday 
o‗zlashtirganligini aniqlashga imkon beradi. Diktantning bu turida o‗quvchilar 
o‗qituvchi aytgan matnni yoki gapni to‗liq yozmay o‗rganilgan qoidalarni saylab 
yozadilar. Shuning uchun ham saylanma diktant deb ataladi. 
Masalan, 3–sinf «Talaffuzi tushib qoladigan undoshlar» mavzusini 
mustahkamlash bilan shu mavzu yuzasidan o‗quvchilar bilimini sinash, qanday 
o‗zlashtirganliklarini aniqlash maqsadida olinadi. 
Ko‗rsatish diktanti. Ko‗rsatish diktanti boshlang‗ich sinflarning hammasida 
o‗tkaziladi. Buning uchun o‗tilgan mavzuga doir matn «Diktantlar to‗plami»dan 
tanlanadi va dasrdan oldin orfografik hushyorlik qoidalariga rioya qilgan holda 
yozuv taxtasiga yozib qo‗yiladi. 
Matn bir marta shoshilmasdan ifodali qilib o‗qib beriladi. Suhbat (savol–
javob) yordamida tushuntiriladi va o‗rganilgan qoidalar esalatib, matn mazmuni 
mustahkamlanadi. Shundan so‗ng matn vaqtincha bekitib qo‗yiladi va aytib 
yozdiriladi. 
Matnni aytib yozdirilib bo‗lgach, yozuv taxtasigsha qarab, yo‗l qo‗yilgan 
xatolarni to‗g‗rilaydi. 
Yodda yozuv diktanti. Yodda yozuv diktanti ham boshlang‗ich sinflarning 
hammasida o‗tkaziladi. Bu diktantni o‗quvchilar juda sevib bajaradilar. 
Bu diktant sinf saviyasining mos kichik bir parcha (yoki biror to‗rtlik) 
tanlanadi.

---

56 
Tanlangan matn doskaga yozilib qo‗yiladi. Matnni o‗qituvchi o‗qib beradi. 
SHundan so‗ng yodlash uchun vaqt beriladi. O‗quvchilar matnni yod olgandan 
so‗ng, matnni berkitadi. Ular yodlagan matnlarni mustaqil yozadi. Keyin yozuv 
taxtasidan matn ochiladi, o‗quvchilar yozganlarini yozuv taxtasiga qarab 
tekshiradilar va xatosini tuzatadilar. 
Ta‘kidiy diktant. Ta‘kidiy diktant uchun tanlangan matnni yozdirishdan oldin 
o‗quvchilar o‗rgangan qoidalar eslatib ayrim so‗zlarning yozilishi tushuntiriladi, 
ayrim so‗zlarni grammatik tahlil qilib, umuman yozish jarayonida nimalarga 
e‘tibor berish kerakligi ta‘kidlanadi. Shuning uchun ham mazkur ish turi ta‘kidiy 
diktant deyiladi. Bu diktant aytib yozdiriladi. Diktantni o‗quvchilar yozib bo‗lgach 
va o‗zlari yo‗l qo‗ygan xatolarini tuzatgach, o‗qituvchi tomonidan yig‗ib olinadi. 
Izohli diktant. Izohli diktant boshlang‗ich sinfning barchasi uchun mos bo‗lib, 
o‗quvchilar yozdirilgan matn tarkibida imlosi qiyin so‗zlarning yozilishini eslatadi. 
Belgilangan matn o‗quvchilarga yozdiriladi. SHu tariqa o‗quvchilar yozgan 
so‗zlarni o‗zlari tuzatadilar. Bu bilan o‗quvchilarning savodxonligini aniqlash va 
kamchiligini to‗g‗rilash mumkin. 
Izohli diktant uchun ma‘lum bir dars ajratilishi shart emas. Ta‘limiy 
diktantning boshqa turlari kabi yozuv darsning ma‘lum bir qismida o‗tkazish 
mumkin. Izohli diktant o‗quvchilar faoliyatini oshirishda eng foydali yozma ish 
turlaridan hisoblanadi. Bu diktant turini 3–4–sinfda tez–tez o‗tkazib turishi 
foydalidir. 
Ijodiy diktant. Ijodiy diktant o‗rganilgan qoidalarni o‗zlashtirish va yozuvda 
o‗rinli qo‗llash malakalarini mustahkamlash bilan birga o‗quvchilar og‗zaki va 
yozma nutqini rivojlanishida ijobiy ta‘sir qiladi, ular ijodkorlik, mustaqillik kabi 
zarur malakalarni shakllantirishda muhim o‗rin tutadi. Ijodiy diktantda 
o‗quvchilarga, o‗rganimlgan qoidaga mos so‗z, so‗z birikmasi, biror mavzuga oid 
so‗roqlar beriladi. Ular berilgan so‗z va so‗z birikmalarini qatnashtirib, gap yoki 
hikoya tuzadilar. Ijodiy diktant, ijodiy inshoga o‗xshab ketadi. 
O‗quvchilarning ijodkorlik faoliyatini yoshlikdan tarbiyalash maqsadida 
ijodiy diktantni izchillik bilan tez–tez o‗tkazib turish lozim. 

---

57 
Bu esa bolalarni yuqorida aytib o‗tgan xislatlar va insho yozishga tayyorlaydi. 
Ijodiy diktantdan barcha boshlang‗ich sinflar keng foydalanadi. Alifbe 
davridan o‗quvchilar ijodiy diktant yozishga tayyorlanadi. 
Erkin diktant. Erkin diktant ta‘limiy diktantning bir turi bo‗lib, o‗quvchilar 
nutqini o‗stirishda fikrlar qobiliyatini rivojlantirishda xizmat iladi. 
Erkin diktant uchun hikoya tarzida unga katta bo‗lmagan matn tanlanadi. 
Tanlangan matnning har bir bo‗limida ikkitadan uchtagacha gap bo‗lishi 
kerak. 
Diktantni bu turida o‗quvchilarga o‗qigan bo‗limning mazmunini buzmagan 
holda, gaplarning shaklini o‗zgartirib yozishi erkinligi beriladi. O‗qituvchi 
diktantni har bir qismini alohida–alohida o‗qib beradi. 
O‗quvchilarni diqqati jalb qilinadi va birinchi bo‗lim o‗qib beriladi. 
O‗quvchilar o‗qilgan bo‗lim mazmunini yozib bo‗lgandan keyin, ikkinchi qism 
o‗qib beriladi. O‗quvchilar bu bo‗lim tuzilishini ham yorqin ifodalab yozadilar. Ish 
shu tariqa davom etadi. Bu diktant turi o‗quvchilarni o‗rgangan grammatik 
shakllaridan, imlo va tinish belgilariga oid bilimlarini va boshqalarni nutqni aynan 
yoki o‗zgartirib qo‗llashga o‗rgatadi. 
Diktantni bu turi yana bolalarda ijodkorlik faoliyatlarining o‗sishiga yordam 
beradi, ularni bayon yozishga tayyorlaydi. 
Tekshirish diktanti. Tekshirish diktanti dasturning biror bo‗limi o‗rganilib, 
xilma–xil ta‘limiy maqsadlar bilan mustahkamlangach, ular o‗quvchilar tomonidan 
qay darajada o‗zlashtirilganini sinash maqsadida o‗tkaziladi. 
Tekshirish diktanti uchun sintaktik tuzilishi jihatidan shu sinf o‗quvchilar 
saviyasiga mos, o‗rganilgan imlo qoidalari asosida yoziladigan so‗zlar va tinish 
belgilari ko‗proq qo‗llanilgan matn tanlanadi. 
Tekshirish diktanti uchun matnlardan emas, – balki o‗rganilgan qoidalarga 
xos terma gaplardan ham foydalanish mumkin. Lekin ikki holda ham gaplardagi 
so‗zlar soniga e‘tibor berish lozim. 
Tekshirish diktanti uchun tanlangan matnda so‗zlar soni quyidagicha bo‗lishi 
lozim: 

---

58 
1–sinf 
2–sinf 
3–sinf 
4–sinf 
1–yarim yillik 
– 
25–30 so‗z 
45–55 so‗z 
65–70 so‗z 
2–yarim yillik 
15 so‗z 
35–45 so‗z 
55–65 so‗z 
75–80 so‗z 
Ko‗rinib turibdiki, o‗quv yili oxirida o‗tkaziladigan diktantdagi so‗zlar soni 
keyingi o‗quv yili boshida o‗tkaziladigan diktantdagi so‗zlar soniga baravar keladi 
va asta–sekin ortib boradi. 
Diktantda quyidagi xatolar hisobga olinadi: So‗zdan bo‗g‗in yoki harf tushirib 
qoldirilsa, bo‗g‗in yoki harf qo‗shib yozsa, so‗zni ma‘nodosh bo‗lmagan boshqa 
so‗z bilan almashtirib yozsa, harf shakllarini buzib yozsa ham xato hisoblanadi. 
Diktantda quyidagi xatolar hisobga olinmaydi:
a)O‗quvchilarga o‗rgatilgan qoidalar yuzasidan qilingan xatolar bo‗lsa; 
b)Gap oxirida nuqta qo‗yilmagan bo‗lsayu, keyin gapni bosh harf bilan yozsa; 
d)Gap ma‘nosini buzmagan holda boshqa so‗z bilan almashtirib yozilsa; 
e)Biror harfni takror yozsa; 
g)Bo‗g‗in ko‗chirishda so‗zni bir qismini yozsa–yu, lekin ikkinchi qismida 
yozishni unitgan bo‗lsa; 
j)Gapdagi so‗zlarni takror yozgan bo‗lsa; 
O‘qituvchi bir xil yoki bir-biriga o‗xshash usullarda dars o‗tish bilan 
chegaralanib qolmasligi kerak. Ayniqsa, muammoli darslarni har xil didaktik 
o‗yinlar yordamida o‗tish ularning qiziqishlarini oshirish bilan birgalikda, mantiqiy 
tafakkurini o‗stirishga ham yordam beradi. 
Didaktik o‗yinlar o‗tkazishdan oldin bolalarning yoshini, bilim saviyasini 
hisobga olishni unutmaslik kerak. Ularni oddiy, oson va vaqtni kam oladigan 
turlaridan boshlab, asta-sekin murakkablashtirib borish yaxshi natija beradi. 
Bunday ish tutish, bir tomondan bolalarning dunyoqarash va ongini kengaytirsa, 
boshqa tomondan, ularning bayon etish qobiliyatini kuchaytiradi, mustaqil ishlash 
ko‗nikmalarini rivojlantiradi. 
O‗qituvchi bunday didaktik o‗yinlarni mavzu asosida ma‘lum maqsaddan 
kelib chiqqan holda tanlay olishi zarur. 

---

59 
Quyida didaktik o‗yinlardan namunalar keltiramiz. 
1-sinf o‗quvchilariga savod o‗rgatish davrida juda oddiy bo‗lgan o‗yinlardan 
foydalanish kerak. 
1.«Kim tez topa oladi?» o‗yini. 
Sinf o‗quvchilari bir necha guruhga ajratiladi. O‗qituvchi biron predmet yoki 
ish quroli rasmini o‗quvchilarga ko‗rsatadi. 
Masalan: chinor, terak, olma daraxtlarining bargini ko‗rsatib, 
1. Uzoq umr ko‗ruvchi daraxt qaysi? 
2. Qaysi daraxt meva beradi? 
3. Jonli predmetni toping? 
4. Qaysi hayvon tez chopa oladi?
va shu kabi savollar beradi. 
2. Tasvirli didaktik o‗yin. 
Tasvirda nima aks ettirilgan? Tasvir nimalardan tashkil topgan? 
O‗quvchilar tasvirda yashiringan sonlarni topish orqali ularni eslab qolish va 
qo‗l harakatini to‗g‗ri ishlatishga o‗rganadilar. Ular o‗ynab yurganda yerga, 
daftarga, boshqa joylarga tasvirni chizish orqali ham sonlarni eslab qolish 
ko‗nikmalarini egallaydilar. 
3. Fikrni charhlash o‗yini. 
O‗yinning maqsadi o‗quvchilar savodxonligini oshirish bilan birgalikda 
hisoblash malakalarini ham shakllantirishdan iborat. 

---

60 
O‗yinda sonlar o‗rniga ularning harfiy ifodasi ko‗rsatiladi, javob ham harfiy 
ifoda bilan berilishi talab qilinadi: 
i + i = t 
Bu o‗yinda o‗quvchilar harfiy ifoda o‗rnida qanaqa son borligini mantiqiy 
fikrlab, o‗zlari ham ifodaning harfiy javobini yozadilar. Bu o‗yin 1-sinf 
o‗quvchilarini ilk savod o‗rgatish davriga mos keladi. 
4. ―So‗zning o‗rnini topish‖ o‗yini. 
O‗yinni o‗tkazishdan oldin o‗qituvchi yozuv taxtada yoki kartochkada she‘riy 
parchalarni yozib tarqatadi. Kartochkadagi ayrim so‗zlar tushirib qoldiriladi. 
O‗qituvchi o‗quvchilardan so‗zlarning o‗rnini topib yozishni talab etadi. 
Bunday o‗yinlarni o‗tkazish o‗quvchilarni mantiqiy fikrlashga va lug‗at 
boyligini oshirishga yordam beradi. Namuna: 
Bog‗ yashnaydi, Uy yashnaydi, 
........... bilan. ......... bilan. 
Dala yashnar Tog‗ yashnaydi 
........... bilan. ......... bilan. 
O‗quvchilar ochiq qolgan so‗zlar o‗rniga mos keladigan to‗g‗ri javobni topib 
yozishlari kerak (bog‗bon, dehqon, bola, lola). 
Tilimizga jon bergan aziz_____________bobo, 
Vatan deya kurashgan sohibqiron_______bobo. 
Yulduzlar sirini ochgan_________dek bobojon, 
Tibbiyotga yo‗l ochgan_____________bobojon. 
Hadislarni to‗plagan va bizgacha yetkazgan 
___ _____________bobom sen. 
Barchasiga jon bergan sen aziz, _______jonim sen. 
Darsda turli xil boshqotirmalardan foydalanish bolalarning fikrlash qobiliyatini 
o`stiribgina qolmay, husnixatga ham o`rgatadi. Masalan: 
1. Qaysi qatordagi so‗z mevaning anagrammasi emas? 

---

61 
B) 
AANNB 
C) 
SNNAAA 
D) 
IXO‗RLO 
E) 
ARKZI 
F) 
ATSHLOFI 
2. Harflardan harflarga gorizontal, vertical, diagonal bo‗yicha o‗tib, yashiringan 
iborani o‗qing. 
O‗ I T 
L T YE 
CH A B 
B K E 
I R S 
3. Qaysi qatordagi harflardan so‗z tuzib bo‗lmaydi? 
A) ONKOIT 
B) ABRXA 
C) HFINRA 
D) MAKALAK 
«Kim savodxon» o‗yini. O‗quvchilarga imlosi qiyin so‗zlarni to‗g‗ri yozib berish 
topshiriladi.
Masalan: dar__, ros__, Samarqan__, pas__, go‗sh__, es__lik, darax__, mar__. 
So‗zlar guruhlarga kartonga tayyorlab topshiriladi. Har bir guruhga berilgan 
so‗z bir xil bo‗lishi kerak. Qaysi guruh a‘zolari berilgan so‗zni to‗g‗ri yozib 
ko‗rsatsa, shu guruh a‘zolari g‗olib hisoblanadi.
Ularning olgan ballari doskaga yozib boriladi va o‗yin shu tarzda davom 
ettiriladi. O‗yin oxirida qaysi guruh ko‗p ball to‗plagan bo‗lsa, shu guruh a‘zolari 
«Kim savodxon» o‗yinini g‗olibi bo‗ladi.
Ayniqsa, o‗qituvchilarimizga erkinlik berilishi ularni o‗zlarida bor 
texnologiyalarni qo‗llashga yo‗l ochib berdi.

---

62 
III BOB BO`YICHA QISQA XULOSALAR 
Xulosa qilib shuni aytamizki, darslarning qanchalik samaradorli bo‗lishi 
albatta birinchi o‗rinda, biz pedagoglarga bog‗liqdir. 
Yuqorida keltirib o‗tilgan didaktik o‗yinlar, dars usullari sizga bir namuna 
sifatida keltirib o‗tildi, xolos. Darslarni bundan ham yaxshiroq usullarda tashkil 
qilish, barcha o‗qituvchilarning «pedagogik texnologiyasi»ga bog‗liqdir. 
Quyida o‗quvchilarni darsga bo‗lgan faoligini, qiziqishini hamda ijodiylik 
qobiliyatlarini oshiruvchi yangi pedagogic texnologiyalardan foydalanib darslarni
musobaqa, bahs-munozara shakliida olib boorish usullaridan namunalar keltiramiz.
1.O‗quvchilarni fonetik bilimlarini mustahkamlashda hamda olgan bilimlarini 
amaliyotda qo‗llashga o‗rgatishda didaktik o‗yinlarning ahamiyati katta. 
O‗quvchilar tovushlarning aytilishi va yozilishida farqlarni, ayrim so‗zlardagi 
aytilishda tushib qoladigan, yozuvda esa saqlanadigan so‗zlarni, yonma-yon kelgan 
ikki bir xil undoshli so‗zlarni aytilishi va yozilishini, u bilan o‗ harfini, x bilan h 
harflarini farqlay olmaydilar. Masalan, o‗quvchilarimiz loqayd – o‗rniga – loqayt, 
rost – rosd, hikoya – xikoya, xursand – xursan, go‗sht – go‗sh kabi so‗zlarda 
xatoliklar qiladi.
Mana shu xatoliklarni tuzatishda har xil didaktik o‗yinlar, musobaqa darslari 
katta amaliy yordam beradi. Chunki, o‗quvchilarning yosh xususiyatlari ilmiy 
jihatdan tushinib yetishda qiyinchiliklar tug‗diradi. O‗yinlar orqali ular bu 
bilimlarni tez o‗zlashtirib oladilar.

---

63 
UMUMIY XULOSALAR 
O‗qish va yozish kishi nutq faoliyatining turi bo‗lib, u nutqqa oid malakadir. 
O‗qish malakasi ham, yozish malakasi ham nutq faoliyatining boshqa turlari bilan, 
ya‘ni og‗zaki hikoya qilish, o‗zgalar nutqini eshitish orqali anglash, ichki nutq 
bilan uzviy bog‗liq holda shakllanadi. Maktabda o‗qitishning muvaffaqiyati savod 
o‗rgatishning qanday tashkil etilganligiga bog`liq. Shu sababli ham: 

orfografik jarayon, ayniqsa boshlang‗ich ta'limda, nihoyatda murakkab 
jarayondir. Bu murakkablikka muvofiq kеladigan samarali usullarini bеlgilash va 
ularni amalga oshirishda o‗quvchilarning individual va o‗ziga xos psixologik 
xususiyatlarini hisobga olish va ta'lim jarayonini muayyan tizimda, muayyan 
strukturada tashkil qilish talab qilinadi; 

rеspublikamizda boshlang‗ich sinf o‗quvchilari bilan ishlash jarayonida 
o‗tkazilgan psixologik tadqiqotlar xulosalari asosida yanada yangi ekspеrimеntal 
ta'lim tizimini ishlab chiqish maqsadga muvofiqdir; 

ona tili o`qitish mеtodikasi tizimidagi mеtodik va psixologik tadqiqot 
hamda kashfiyotlarni uyg‗unlashtirib, ularni amalda tatbiq etuvchi maxsus 
laboratoriya markazini tashkil qilish kеlajakda yaxshi samara bеradi. 

---

64 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
1. O‗zbеkiston Rеspublikasining Konstitutsiyasi.–T.: «O‗zbеkiston», 1992, 46 b. 
2. Karimov I.A. O‗zbеkistonning istiqlol va taraqqiyot yo‗li. – T.: O‗zbеkiston, 
1992, 46 b. 
3. Karimov I.A. Barkamol avlod O‗zbеkiston taraqqiyotining poydеvori. –T.: 
Sharq, 1997, 63 b. 
4. Karimov I.A. O‗zbеkiston: milliy istiqlol, siyosat, mafkura. T.: O‗zbеkiston, 
1993, 216 6. 
5. Karimov I.A. Istiqlol va ma'naviyat. –T.: O‗zbеkiston, 1994, 160 b. 
6. Karimov I.A. Ulug`lari e'zozlangan yurt zavol ko‗rmagay//O‗zbеkiston ada-
biyoti va san'ati. 2001, 25 avgust 
7. Abdullaеva Q. Alifbе. –T.: O‗qituvchi, 1995, 133–138 b. 
8. Abdullayeva Q. Va b. O‗qish axborot vositalarii. (Bilim bog‗i) 2-sinf. – T.: 
O‗qituvchi, 2003 y., 192 6. 
9. Abdumannotov A. Boshlanqich sinf o‗quvchilarida axloqiy xislatlarni 
shakllantirishda Alishеr Navoiy mеrosidan foydalanish. // Pеdagogikaning 
dolzarb muammolari, 1–qism, Samarqand, 1998, 61-62 b. 
10. Adizov B. R. Boshlanqich ta'limni ijodiy tashkil etishning nazariy asoslari. 
13.00.01. — pеdagogika nazariyasi va tarixi.— T.:2003 y, 44 b.
11. Barkamol avlod orzusi // Qurbonov Sh., Sayidov Q, Ahliddinov R. //Xalq 
ta'limi. 1998. №6 4–196. 
12. Boshlanqich ta'lim Kontsеpsiyasi //Boshlanqich ta'lim, 1998, №6, 15-18 bеt. 
13. Ibroximov I., Sultonov X., Jo‗raеv N. Vatan tuyg`usi. – T.: O‗zbеkiston, 
1997.– 439 6. 
14. Farbеrman B.L. Ilg‗or pеdagogik tеxnologiyalar. – Toshkеnt: O‗z.R.FA. Fan. 
2000. - 128 b. 
15. Jumaboеv M. Bolalar adabiyoti. Darslik–majmua. –T.: O‗qituvchi, 1994 y. –
2516. 

---

65 
16. Jo‗raеv A.J. Tarbiyaviy darslarni o‗tish. Sinf rahbarlari uchun qo‗llanma. –
T.:O‗qituvchi, 1994 y. –133 6. 
17. Mavlonova R. O‗zbеkistonda boshlang‗ich ta'lim taraqqiyoti. –T.: Fan, 1985. 
–156 6. 
18. Saidahmеdov N. Pеdagogik amaliyotda yangi pеdagogik tеxnologiyalarni 
qo‗llash tеxnologiyalari. Toshkеnt: 2000 y. - 46 b. 
19. Umumiy o‗rta ta'limning Davlat ta'lim standartlari va o‗quv dasturi. 
Boshlang‗ich ta'lim. // O‗zbеkiston Rеspublikasi Xalq ta'limi vazirligining 
Axborotnomasi. 7-maxsus son. –T.: «Sharq», 480 b. 
20. Ziyoеv X, Istiqlol–ma'naviyat nеgizi. T:. «Ma'naviyat», 1999 y, 190 6. 
21. Ziyosv X,. O‗zbеk xalqining shakllanishi. // Guliston, № 4. 1990 y. 
22. Zunnupov L. O‗zbеk pedagogikasi tarixi. –T.: O‗qituvchi, 1997 y. –272 b. 
23. Umarova M, Hakimova Sh. O‗qish kitobi. 3-sinf.(to‗ldirilgan 10 nashri) 
T.:«Cho‗lpon», 2010 y. 224 6. 
24. Shojalilov A., Toshmatova G., Matjonov S., Sariеv Sh. O‗qish kitobi. 4–sinf 
uchun darslik. – T.: O‗qituvchi, 2001. –352 6.