Mavzu: O’zgarmas elektr tkining kimyoviy manbalari, manbaning elektr yurituvchi kuchi. Elektr zanjirining ish rejimlari

Kontur. Elektr zanjiridagi yopiq xalqa kontur deb ataladi. 9 rasmdagi zanjir konturlarini kо‘ramiz:
1- kontur: A tugun, R₁ qarshilik, D tugun, E manba va yana A tugun, kontur yopildi. Konturda bitta manba bitta iste’molchi mavjud.
2- kontur: A tugun, V tugun, R₂ qarshilik, E tugun, D tugun, R₁ qarshilik va yana A tugun. Konturda manba yо‘q.
Shu tarzda, zanjirdagi barcha konturlarni belgilab chiqishimiz mumkin.
Konturlar uchun Kirxgofning 2-qonuni о‘rinli. YA’ni Konturdagi elektr yurituvchi kuchlarning yig‘indisi shu kontur elementlaridagi kuchlanishlar tushuvining yig‘indisiga teng. 1- va 2- konturlar uchun Kirxgofning 2- qonunini qо‘llasak:
1- kontur uchun E = I₁ • R₁ , yoki E = U₁
2- kontur uchun I₁ • R₁ + I₂ • R₂ = 0, yoki U₁ + U₂ = 0,
chunki 2- konturda tok manbai yо‘q, shuning uchun E = 0.
Murakkab zanjirlarni hisoblashda “kontur toki” tushunchasi kiritiladi. Masalan 10 – rasmdagi sxemaning 1-va 2- konturlarini alohida tasvirlab qayta chizamiz, 11- rasmga qarang. Zanjirdagi 1- kontur tokini I_I , 2- kontur tokini I_II deb belgilaymiz. Konturdagi toklar yо‘nalishi soat strelkasi yо‘nalishida deb qabul qilamiz va sxemada ifodalaymiz 11-rasm.
K A


_

I_III

I_I

I_II
E
+ R₁ R₂



I₁I₂

D
11- rasm. Kontur toklari va element toklariga doir.

Shunday qilib bizda ikki xil tok paydo bо‘ladi I₁ , I₂ - element toklari va I_I , I_II - kontur toklari. Element toklari va kontur toklari orasidagi munosabatni aniqlaymiz. Sxemadan kо‘rinadiki R₁ elementdan birinchi konturning toki I_I pastga qarab, ikkinchi konturning toki I_II yuqoriga qarab yо‘nalgan. Natijada R₁ qarshilikdan о‘tayotgan I₁ element toki birinchi va ikkinchi kontur toklari ning ayirmasiga teng. Xuddi shuningdek R₂ qarshilikdan о‘tayotgan I₂ tok ham mos kontur toklarining ayirmasiga teng:

I₁ = I_I - I_II va I₂ = I_II - I_III