Aqlni ikki xil kategoriyaga bo'ladi: 1. Nazariy aql - borliqdagi umumiy narsalarni idrok etish- dir.
2. Amaliy aql - buyumlarni tanlashda turtki sifatida ko'rinadigan qobiliyatlardan.
O'z davrining yirik ma‟rifatchilaridan hisoblangan Abdulla Avloniy ham yoshlarni ilmli
bo'lishga chaqiradi. U aql va ilmni ulug'laydi hamda «Aql insonning piri komili, murshidi
yagona- sidir. Ruh ishlovchi, aql boshlovchidir» deb yozadi.
Muallif o'z fikrini aniqroq va ravshanroq anglashi uchun shunday deb aytadi.
«Hayvonlar o'zlariga bo'laklar tarafidan qiladurg'on zulm va jabrlarni shox, tish, tirnoqlari
ila qayta- rurlar. Lekin inson aql idroki soyasida o'ziga keladurg'on zarar va zulmlardan
saqlanur. Yer yuzidagi hayvonlarni asir qilib, bo'ynidan bog'lab iplari uchini qo'llariga
bergan insonlarning aqlidir».Maktabgacha ta'lim yoshdagi bolalarga ta‟lim berish g'oyasi birinchi bo'lib chet el
pedagogikasida chex pedagogi Yan Amos Komenskiy (1592-1670) tomonidan yaratilgan.
U ona rah- barligida 6 yoshgacha bo'lgan bolalarga ta‟lim-tarbiya berish mumkinligini
ko'rsatib berdi. Shu davrda bolani yoshi- ni e‟tiborga olgan holda kishi o'rganishi lozim
bo'lgan hamma narsaga o'rganish lozim deydi. Demak, maktabgacha yoshdagi bolalarga,
ya'ni biz ta'lim-tarbiya beradigan bolalarga har tomonlama bilim, ko'nikma va malakalarni
singdirishimiz mumkin. U 19 bo'limdan iborat maktabgacha ta'lim dasturini tuz- di.
Y.A.Komenskiy «Onalar maktabi» kitobida kichik bolalarni ta‟lim-tarbiyasiga, o'qish
metodikasiga katta e'tibor bergan.
Children develop ideas and concepts at very young ages that help them make sense of their worlds. Learning is not the transfer of new information into an empty receptacle; it is the building of new understandings by the child on the foundation of existing understandings. Learning will be most effective when the child's
