qilgani haqida xulosa chiqarish, uning takrorlanish ehtimolini oldindan ko‗ra
bilish, shaxsning hislatlaridan biri paydo bo‗lishining oldini olish va
boshqalarining rivojlanishini rag‗batlantirish mumkin bo‗ladi.
Shaxsning yo‗naltirilganligida anglangan motnvlar asosiy rol o‗ynaydi. Kishi
ehtiyoj obyektini maqsad deb anglagan holda o‗zining shaxsiy maqsadlarini o‗zi
kirgan jamoaning maqsadlari bilan bog‗laydi va o‗z maqsadlarini tegishli ravishda
o‗zgartiradi, mazmunga tuzatishlar kiritadi,
yoxud jamoaning, jamiyatning
maqsadlariga mos kelmay qolgan taqdirda ularni niqoblaydi.
Kishi faoliyatining natijasini hayolan oldindan belgilab beradigan maqsadning
o‗zigina emas, balkn ushbu maqsad ahamiyatiga molik ob‘ektda ro‗yobga
chiqishining realligi ham anglanilgan bo‗lsa, bu hol shaxsning istiqboli deb
qaraladi. Istiqbollari kishi uchun shaxsiy istiqbol hisoblanadigan jamoa qanchalik
ulkan bo‗lsa, kishi ham shunchalik go‗zal va ulug‗vor bo‗ladi». Jamoa bilan va shu
asnoda alohida har bir o‗quvchi bilan ish olib boradigan edag‗gning vazifasi
shunga ko‗ra mavjud istiqbollardan foydalanish
va ularni asta-sekin yanada
qimmatliroqlari bilan almashtirish yo‗li bilan yangi istiqbollar yaratishdan iborat
bo‗ladi.
Bu kishi maqsadiga erishish yo‗lida real tarzda bartaraf etib bo‗lmaydi, deb
hisoblangan yoki shunday deb idrok etiladigan to‗sqinliklarga, go‗vlarga duch
kelgan hollarda yuz beradi. Frustratsiyaning yuz berishi shaxsning hulq-atvorida
va uning o‗zini anglashida turli xil o‗zgarishlarga olib keladi.
Ijtimoiy xulqni tashkillash va boshqarishda uning alohida shaxsda individual
namoyon bo‗lishi va guruhda ko‗chilik xulq-atvorida namoyon bo‗lish
jihatlarining o‗ziga xosligini inobatga olish lozim. Ijtimoiy foydali mehnat bilan
band bo‗lgan odamlar faoliyatini tashkillashda jamiyatning o‗ziga xos qadriyatlari,
normalari mehnatga va bir-biriga munosabatini hisobga olish kerak.
Psixoiogiyada ijtimoiy xulqni tashkil etishda ikki
bosqichni inobatga olish
tavsiya etiladi: Vaziyatli va shaxsiy. Bu har bir xatti-harakatning bevosita
shaxsning motivatsiyasidan kelib chiqish yoki real vaziyat mahsuli ekanligini tahlil
qilishni nazarda tutadi.
Shaxs, uning dunyoni bilish, o‗zini va atrofidagi insoniy munosabatlarni bilish,
tushunishi va o‗zaro munosabatlar jarayonida o‗zidagi takrorlanmas
individuallilikni namoyon qilishi hamda ushbu jarayonlarning yoshga va jinsga
bog‗liq ayrim jihatlarini tahlil qilish bizga umumiy ravishda shaxs-jamiyatda
yashaydigan
ijtimoiy mavjudotdir, degan xulosani qaytarishga imkon beradi.
Ya‘ni, u tug‗ilgan onidan boshlab o‗ziga o‗xshash insonlar kurshovida bo‗ladi va
uning butun ruhiy potentsiali ana shu ijtimoiy muhitda namoyon bo‗ladi. Chunki
agar insonning ontogenetik taraqqiyoti tarixiga e‘tibor beradigan bo‗lsak, hali
gapirmay turib, odam bolasi o‗ziga o‗xshash mavjudotlar davrasiga tushadi va
keyingina ijtimoiy muloqotning barcha ko‗rinishlarining faol obyekti va
subyektiga aylanadi. Shu nuqtai nazardan, har birimizning jamiyatdagi o‗rnimiz,
uning qachon va qanday sharoitlarda paydo bo‗lgani, jamiyatga qo‗shilib
yashashimizning psixologik mexanizmlari fanning muhim vazifalaridan biridir. Bu
jarayon psixologiyada
ijtimoiylashuv yoki sotsializatsiya
deb yuritiladi.
Dostları ilə paylaş: