Mavzu: Shaxsda o'zini-o'zi baholash va motivatsiya jihozlari

Birinchidan, O’zbekiston Respbulikasining “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” ta’limni demokratik va insonparvarlik tamoyillari asosida rivojlantirishni nazarda tutadi. Besh balli baholash tizimi qattiqqo’llikni. Ta’lim beruvchining mustabidligi
hamda uning ta’lim jarayonida yakka hukmronligini ta’minlashga xizmat qilib kelgan.
Demak, ushbu jarayonda talab va amaldagi holat bir – biriga muvofiq kelmaydi.
Ikkinchidan, baholash mezoni ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchi o’rtasida ixtiloflarni keltirib chiqarishga emas, aksincha, o’zaro faol hamkorlik, bir – birini tushuna olishlari uchun xizmat qilishi lozim.
Uchinchidan, baholash mezoni faqatgina ta’lim oluvchilar tomonidan bilim, ko’nikma va malakalarning o’zlashtirilish darajasini nazorat qilish uchungina emas, balki ta’limni tashxis etishning faol ko’makchisiga aylanishi zarur.
Baholashning besh balli tizimi birdan beshgacha farqlanuvchi dastlabki baholar qo’yish tartibini bildirib, mohiyati esa baholarning o’rtasidan kelib chiqqan holda choraklik (yillik) o’zlashtirish natijalarini aniqlash tartibidan iborat.
Masalan, ta’lim oluvchi biror o’quv fanidan uchta nazorat ishini 3, 4 va 5 ga bajargan, joriy nazorat bo’yicha ham shunday natijalarni qayt etgan bo’lsa, unga chorak uchun “4” baho qo’yiladi. Bu esa joriy, oraliq va yakuniy nazorat paytida yaxshi tayyorgarlik ko’rgan ta’lim oluvchining ijobiy baholanishi o’rniga, oldingi mavzulardan “5” bahoga berilgan javoblarining mutlaqo inobatga olmasligiga sabab bo’ladi.
Reyting tizimida o’zlashtirish natijasi nazoratning ko’rsatilgan barcha shakllardan o’tish jarayonida to’plangan ballarni qo’shish yo’li bilan aniqlanadi. Har bir nazorat turi uchun 10 balldan taqsimlanganda (o’quv fani uchun 100 ball hisobida) unga 7,5,8,7 ball qo’yilsa, ta’lim oluvchilarning chorak yoki yarim yillik uchun to’plagan bali 27 ballni tashkil etadi, bu esa 55 foizdan kam, shuning uchun u yetarlicha reyting balini to’plamaguncha va barcha nazorat shaklida o’tmaguncha attestatsiya qilinmaydi. Demak, reyting tizimi olingan baho bilan egallangan bilim o’rtasida tafovut kelib chiqishining oldini oladi
O‘zluksiz ta’lim islohotlarining muhim bo‘g‘inlaridan biri, o’quvchining bilim darajasini nazorat qilish tizimi hisoblanadi, chunki bu tizim o‘quvchini muvaffaqiyatli ishlashga rag‘batlantirish, uning o‘quv muvaffaqiyatlarini aks ettirish
bilan bir qatorda o‘quvchiga nisbatan qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan ma’lum pedagogik va ma’muriy choralarga ham asos bo‘ladi.
An’anaviy bilim sifatini nazorat qiluvchi tizimlar, o‘quvchini faol va mustaqil ishlashga tirilmagan bo‘lib, rag‘batlantiruvchi (motivatsiya) ko‘rsatkich sifatida yetarli darajada samarali emas. Ushbu holat reyting tizimini o‘quvchilarda doimo maqsadga tirilgan o‘quv-ijodiy faoliyatini rag‘batlantiruvchi tomonga takomillashtirish zarurligini taqazo etadi. Shu bois Surxondaryo viloyati Qumqo’rg’on tumanidagi 3-umumiy o’rta ta’lim maktabida o‘quvchilar bilimini nazorat qiluvchi meyyoriy reyting tizimi ishlab chiqildi. Ushbu reyting tizimi ta’lim-tarbiya jarayonida yangi pedagogik texnologiyalardan unumli foydalanish, o’qiuvchilarga bu borada keng imkoniyat va qulayliklar yaratib berayotganligi o’quvchilar bilim samaradorligiga ijobiy ta’sir ko’rsatmoqda. Bunda, ayniqsa umumiy o’rta ta’lim maktablari o’qituvchilarning ish yuklamasini bajarishi bo’yicha hisobotlarning ayniqsa soddalashtirilgani katta ahamiyat kasb etmoqda. O’qituvchilar faoliyatining samarali va mazmunli tashkil etishini ta’minlash va o’quvchilar bilan ko’proq amaliy ishlashlariga imkoniyat yaratish uchun o’quvchilar bilimini baholashning yangi takomillashtirilgan tizimini ishlab chiqilgani ham e’tiborlidir .
Umumiy o’rta ta’lim muassasalari o’quvchilarining bilimlari sifatini nazorat qilishnng 5 ballik reyting tizimi ta’lim jarayoniga joriy etildi. Ushbu tizim umumta’lim maktablarida hayotga qanday joriy etildi? Baholash tizimi qanday soddalashtirildi? Ta’lim sifat mazmunining yuqori bosqichlarga ko’tarishda qanday ahmiyat kasb etmoqda? Baholashning afzalligi nimada?
Ushbu savollarga javobni 3-umumiy o’rta ta’lim maktabida besh ballik yangi reyting tizimi bo’yicha qanday ishlar olib borilayotganligini misol tariqasida keltiramiz.
Maktabning barcha fan kabinetlarida imkoniyatlar maxsus plakatlarda joylashtirilgan. Har bir o’quvchi uchun maxsus plakatda rangli doira (jeton) to’planadigan konvertchalar joylashtirilgan . Bu o’qituvchining ishini osonlashtiradi.