Mavzu: smm platformalari bilan tanishish. Fasebook, YouTube, Telegram, Instagram tarmoqlari

Statik va dinamik veb-sahifalar
Endi savol tug'ilishi mumkin: oddiy HTML kodida yozilgan sahifa bilan CMS 
nimasi bilan farq qiladi? Avvalombor, HTML da yozilgan sayt statik holda bo'lsa, 
zamonaviy saytlar dinamik ko'rinishga ega. 
Oddiy sayt qanday prinsip asosida ishlashini ko'rib chiqamiz. Foydalanuvchi biror-
bir, masalan, page.html sahifasiga murojaat qildi deylik. Veb-server o'zidagi veb-
sahifalar katalogini ko'rib chiqadi va agar page.html bo'lsa, foydalanuvchiga uni 
ko'rsatadi, aks holda esa – 404-chi xabarni ("Fayl topilmadi") yetkazadi. 
Dinamik sayt esa biroz boshqacha ishlaydi. Foydalanuvchi biror sahifaga murojaat 
qiladi, biroq bu murojaat diskdagi aniq bir faylga emas, balki sayt dvijokiga (agar 

---

dvijok PHP tilida yozilgan bo'lsa, odatda bu fayl index.php bo'ladi) qaratilgan 
bo'ladi. Dvijok foydalanuvchiga kerakli ma'lumotni biror manbadan (masalan, 
ma'lumotlar bazasi yoki diskdagi fayldan) oladi, uni HTML-sahifaga aylantiradi va 
veb-serverga uzatadi, u esa o'z navbatida, foydalanuvchi brauzeriga jo'natadi. 
Unda yana bir savol tug'iladi: agar bitta faylnigina so'rab, uni brauzerga uzatish 
mumkin bo'lsa, buncha murakkablashtirishning o'zi nimaga kerak? Shuning 
uchunki, bu saytni boshqarish qulay bo'lsin. Aytaylik, siz 100 sahifalik (bu 
unchalik ko'p emas) oddiy sayt yaratdingiz. Ertami-kech siz bu sayt dizaynini, 
ko'rinishini o'zgartirmoqchi bo'lasiz. U holda esa siz shu 100 sahifani qo'lda 
o'zgartirib chiqishingizga to'g'ri keladi. Ustiga-ustak, siz avvaliga bu 100 sahifani 
kompyuteringizdagi lokal serverga yuklab olishingiz, undan so'ng tahrirlab, kerakli 
o'zgartirishlarni kiritishingiz va oxirida yana serverga yuklashingiz kerak bo'ladi. 
Ana endi dinamik sayt qanday ishlashini ko'rib chiqaylik. Asosiy voqea – "HTML-
sahifani yaratish". Ya'ni dvijok kontentni – matnli ma'lumotni (u rasm va jadvallar 
bilan ham bo'lishi mumkin) oladi va uni dizaynga "kiyintiradi". Demak, saytning 
dizaynini o'zgartirish uchun siz faqatgina tayyor grafik mavzuni o'rnatishingiz yoki 
bir-ikkita faylni – sayt shabloni fayllarini o'zgartirishingiz kerak. 
CMS tizimi sahifalarni dinamik ko'rinishga keltiradi: ular foydalanuvchi sahifani 
ko'rmoqchi bo'lgandagina amalda yaratiladi. Bu degani, sahifalar foydalanuvchi 
tomonidan bevosita ko'rilayotganda yangilanishi yoki o'zgartirilishi mumkin. 

---