mavzu soat juftlik Kognitiv rivojlanish: kognitiv jarayonlar nazariyasi

Asosiy bilib olish jarayonlari
Bolalar o'sib ulg'aygani sayin yaxshiroq e'tibor qila oladimi? Ular boshlang'ich va o'rta sinflarda ta`lim olayotganda narsalarni samaraliroq o'rganadilar va eslaydilarmi? Ularning bilimlari yoshga qarab qanday o'zgaradi? Bunday savollar axborotni qayta ishlash nazariyalariga to`g`ri yondashuvni talab qiladi.
Axborotni qayta ishlash nazariyalari 1950-yillarning oxiri va 60-yillarning boshlarida va keyingi o'n yilliklarda rivojlanishda davom etdi. Ko'pgina dastlabki ma'lumotni qayta ishlash nazariyotchilari odamlar qanday fikrlashlari va kompyuterlarning ishlashi o'rtasida o'xshashliklarni yaratishga harakat qilishdi. Natijada kompyuter ba'zan insonning fikrlash jarayonlarini tavsiflash uchun ishlatiladi. Masalan, axborotni qayta ishlash nazariyalari odamlarni shunday tasvirlaydi: ramziy ma'lumotni xotiraga saqlash (ya'ni, qo'yish) va keyinchalik kerak bo'lganda ularni xotiradan olish (ya'ni, uni o'rnatish).
Biroq tobora ko'proq ma'lumotni qayta ishlash bo'yicha tadqiqotchilar shuni aniqladilarki, odamlar ko'pincha aniq kompyuterga o'xshamaydigan fikr yuritadilar. Ko'pgina kompyuter dasturlaridan farqli o'laroq, odamlar o'zlari tanlagan maqsadlarni faol ravishda amalga oshiradilar.
Hozirgi kunda ko'plab axborotni qayta ishlash nazariyalari Piaje va Vigotskiy nazariyalariga o'xshash konstruktivizmga ega. Misol tariqasida, uchinchi sinf o`quvchisining yozgan inshosiga e`tabor qarating. O`quvchining izohi: 1-prezident I. Karimov bizga yashash uchun O`zbekistonni berdi. Deyarli hech kim unga O`zbekiston I. Karimovning sovg'asi deb aytmagan. Bundan tashqari u Toshkent o'z mamlakatining kelib chiqishi haqidagi mantiqiy tushuntirishni yozish uchun o'rgangan narsasidan foydalanadi, ya`ni Toshkent mamlakatning dastlabki tarixida muhim rol o`ynagan. Piaje va Vigotskiy izidan borgan holda axborotni qayta ishlash nazariyotchilari uchinchi sinf o'quvchisining avvalgi tushunchalaridan ijodiy foydalana olganligini tan olishadi.
Ma'lumotni qayta ishlash nazariyotchilari uchinchi sinf o'quvchisining fikrlashning bir nechta qo'shimcha jihatlarini - uning fikrlari xotiraning cheklanganligi bilan shakllanish uslubini, muammolarni hal qilishda foydalanadigan rivojlanish strategiyasini diqqat bilan o'rganib chiqib, ushbu kashshof gigantlarning ishini kengaytiradi.