Mavzu: sql server muhitida “Mohiyat aloqa” modeli asosida ma’lumotlar bazasini yaratish

1. 
   laboratoriya ishi
   

Mavzu: SQL Server muhitida “Mohiyat aloqa” modeli asosida ma’lumotlar bazasini yaratish
Ishdan maqsad. Informatsion ma’lumot bazasini modelini ishlab chiqish uchun predmet sohani tekshirish bo‘yicha ko‘nikmalarni egallash.
Nazariy qism
Keng ma’noda Ma’lumotlar bazasi (MB) - deganda real dunyoning konkret ob’ektlari haqidagi ma’lumotlar to‘plamini tushinish mumkin. Lekin ma’lumotlar xajmi oshib borishi bilan bu masalalarni xal etish murakkablashadi. Yuzaga kelgan muammo ob’ekt va ma’lumotlarni strukturalash, ya’ni tizimga solish yo‘li bilan xal qilinadi.
Ob’ekt - bu mavjud va farqlanishi mumkin bo‘lgan narsadir. Ob’ektlarga tegishli bir qator ma’lumotlar borki, ularning to‘plami MB bo‘ladi. Masalan, xar bir akademik-litsey yoki kasb-hunar kolleji-bu ob’ektlar bo‘lsa, ulardagi o‘quvchilar haqidagi ma’lumotlar to‘plami MBga misol bo‘ladi.
Sub’ekt – bu ma’lumotlar bazasiga murojaat qiluvchi yoki undan foydalanuvchi shaxs hisoblanadi.
MBni yaratish jarayonida, foydalanuvchi ma’lumotlarni turli belgilar bo‘yicha tartiblashga va belgilarning turli birikmalari bo‘yicha zarur ma’lumotlarni (tanlanmani) tez topish uchun imkoniyatlar yaratilishiga harakat qiladi. Bu ishlarni ma’lumotlar strukturalangan (tuzilmalangan) bo‘lgandagina bajarish mumkin.
Strukturalash-bu ob’ektlar va ma’lumotlarning o‘zaro bog‘lanishi tasvirlash usullari haqidagi kelishuvni kiritishdir.
Masalani qo‘yilishi. Predmet sohani taxlili(PS) uni quyidagi tashkil etuvchilarini o‘rganishni taqazo etadi: ob’ektlar, ob’ekt xossalari, bog‘lanishlar (ob’ekt munosobatlari), vaqt oralig‘i (ob’ektlar aniq xolatlarda bo‘lishini belgilovchi vaqt) Jadvallar(1.1 - 1.5)

Misol PS. " Omborxona "

1. 
   jadval. Ob’ektlar va ularning soni
   

   Ob’ektlar	Soni
   1.Omborxona	pl
   2.Materiallar	p2
   3.Ta’minlovchi	P3
   4.Istemolchi	p4
   5.Shahar	p5
   6. Detal	pb

2. 
   jadval. Ob’ektlar, ularning xususiyatlari
   

   Xususiyatlar	kim ga tegishli tegishli	omborxona	nomi	soni
   omborxona				kirim	chiqim

3. 
   jadval. Iste’molchi bilan bog‘lash
   

xususiyatlar materiallar	nomlar	iste’molchi	qaerda saqlanadi

4. 
   jadval. Ob’ekt ma’lumotlari
   

   xususiyatlar shahar	pochta indeksi	nomlar	nima bilan ta’minlaydi	nima chiqari ladi	iste’molchi	ta’minlovchi

5. 
   jadval. Xususiyat ma’lumotlari
   

Xususiyatlar	ishlatilgan	1ta	rang	qaysi	detal	detal	kim
detal	material	Detal		ombor	nomi	og‘irligi	tayyorlaydi
		Sarfi		xonadan

Aloqalar (ob’ektlar orasidagi munosabatlar).

1. 
   rasm. “Omborxona” ob’ektli modeli elementlari orasidagi ob’ektli munosobatlar
   

“Mohiyat - aloqa” modeli, predmet sohani tashkil qiluvchi uchta asosiy komponentlardan foydalanib quriladi: mohiyat, atribut, aloqa. Konstruktiv elementlar tarkibida “VAQT” tashkil etuvchisi oshkormas holda ishtirok etishi mumkin. Modelda vaqt, yil, sana va shunga uxshash atributlar tasvirlanadi.
“Aloqa” modelini qurishda moxiyat mavjud jarayonni yoki xodisani, ob’ektni abstraksiyasi sifatida keladi. Atribut birorta qiymatlar tuplamidan qiymat qabul qiluvchi, nomli xarakteristika bilan tasvirlanadi.
“Mohiyat - aloqa” modelidagi aloqalarga, ikki moxiyat o‘rtasidagi har qanday aloqa toifalariga xos munosabatlarni qo‘yish kerak.
Loyiha haqidagi informatsiya diagramma ko‘rinishida rasmiylashtiriladi, buning uchun quyidagi belgilar kiritiladi:

• 
  moxiyat toifasi – to‘rtburchaklar;
  
• 
  atribut- ovallar, ular mos mohiyatlar bilan yo‘nalishsiz qirralar bilan bog‘lanadi;
  
• 
  aloqalar (munosabatlar)- romblar, ular moxiyat toifalari bilan yunalishsiz qirralar bilan bog‘lanadi, binar bog‘lanishlarda esa yo‘nalishli qirralar bilan bog‘lanadi;
  

Predmet sohani (PS) haqida tula ma’lumotga ega bulish uchun, uni etarlicha tekshirish zarur va ular avvalgisini to‘ldiradigan lokal modellar qurish kerak. So‘ngra lokal modellar birlashtirilib, PS haqida bir butun kompozitsion tasvirga ega bo‘lamiz.
Misol:

2. 
   rasm. “Omborxona” predmet sohasi uchun Mohiyat - aloqa modeliga misol
   

Bu Mohiyat - aloqa modeliga misol o‘z tarkibiga beshta lokal modellarni birlashtiradi.

Topshiriq
Eng kamida 5 ta ob’ekt aniqlanib mohiyat-aloqa modeli asosida MSSQL yoki MySQLda MBni tuzish.
Nazorat savollari

1. 
   Ma’lumotlar bazasi nima?
   
2. 
   Predmet soha tushunchasiga ta’rif bering.
   
3. 
   Mohiyat – aloqa modeli deganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Mohiyat – aloqa modelida “ asosiy (bazaviy) elementlari” tushunchasini aniqlang.
   
5. 
   Mohiyat – aloqa modeli ma’lumot bazasi strukturasida (tuzilishida) qanday akslanadi?