mavzu: statistik ko‘rsatkichlarning mohiyati, tansiflari va turlari Mutloq miqdorlar

Dinamika nisbiy miqdori
hodisa va jarayonlarning rivojlanish sur’atini xarakterlaydi va ikki usul bilan 
aniqlanadi: bazis usuli - hamma darajalar bir (bazis) daraja bilan taqqoslanadi; zanjirsimon usul – taqqoslash 
asosi har bir taqqoslashda o‘zgaradi.
Misol. Jondor-plyus xususiy firmasidagi non do‘konining tovar oboroti III-chorakda quyidagicha: iyul - 
12,4 mln.so‘m, avgust - 13,1, sentabr – 14,0 mln.so‘m. Bu yerdan DNM:
bazis usulida
:
105,6%;
100 112,9%.
zanjirsimon usulda
100 105,6%;
100 106,9%.
 
Tuzilmaviy (struktura) nisbiy miqdori
o‘rganilayotgan to‘plamning tarkibini xarakterlaydi va to‘plam 
bo‘laklari (elementlari)ning umumiy to‘plamga nisbati bilan aniqlanadi.
tuplamning bir bulagi
(
kismi
)
TNM 
100
tuplam yigindisi

---

Misol. Siz o‘qiyotgan fakultetda 375 ta student mavjud. Shulardan 175 tasi qiz bolalar, qolganlari (200) 
o‘g‘il bolalar.
Jami studentlar soni 100 foizni tashkil qiladi. O‘g‘il va qiz bolalarning umumiy to‘plamdagi hissasini 
aniqlash kerak.
O‘gil bolalar xissasi 
53,3%
Kiz bolalar xissasi 
46,7%
Bu ko‘rsatkichlarning yig‘indisi teng (53,3+46,7)= 100 % ga teng
Koordinatsiya nisbiy miqdori 
to‘plamdagi bo‘laklarning bir-biriga nisbati bilan aniqlanadi va bevosita 
o‘zaro bog‘langan hamda qisman o‘xshash bo‘lgan ko‘rsatkichlarni tipik jihatdan xarakterlaydi.
Masalan, shahar va qishloq aholisi nisbati, ayollar va erkaklar nisbati, iste’mol va jamg‘arma fondlari nisbati 
va h.k.
Misol. Restoranning bir kunlik oboroti 1160 ming so‘m. Shundan 780 ming so‘mga o‘zida ishlab 
chiqarilgan mahsulot sotilgan, qolgani (380 ming so‘m) sotib olgan tovarlarni sotish bo‘yicha oborot. Bu 
yerdan:
KNM 
2,05 
so‘m
Demak, restoranda bir so‘mlik sotib olingan tovarlarni sotish oborotiga 2,05 so‘mlik o‘zida ishlab 
chiqargan mahsulotlarni sotish to‘g‘ri kelayapti. Bu degani, restoran asosan spirtli ichimliklar va sigaret sotish 
bilan emas, balki o‘zida tayyorlangan mahsulotlarni (tayyorlangan ovqatlarni)xaridorlarga sotish bilan 
shug‘ullangan.