Mavzu tarbiya fanini o\'qitish tarbiya treninglari asosida faoli-fayllar.org
Ta’limning o‘quvchilarga mos bo‘lishi tamoyili. Ta’limning o‘quvchilarga mos bo‘lishi tamoyili deganda o‘quv material-larning mazmuni, uning hajmi, harakteri, u yoki bu sinf o‘quvchilarining jismoniy rivoji, umumiy tayyorgarligi-saviyasi va imkoniyatlariga loyiq bo‘lishi tushuniladi. Moslik tamoyilida ta’limning ikki tomoni e’tiborda tutiladi:
1) Ma’lum sinf uchun belgilangan o‘quv materiallarining harakteri, mazmuni va hajmi shy sinf o‘quvchilarining yosh xususiyatlariga mos bo‘lishi,
2) Har bir sinf uchun belgilangan bilim hajmi shy sinf o‘quvchilarining saviyasiga mos bo‘lishi lozim. Biroq, shuni alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, maktab islohatidan keyingi qayta qurish jarayoni uchun maktablarimiz faoliyatidagi mazkur ikki holatni qat’iy va hal qiluvchi didaktik talablar deb bo‘lmaydi. CHunki, muayyan bir sinf o‘quvchilarining jismoniy rivojlanishida ham, bilim o‘zlashtirishidagi kuch va qobilyatlarda ham, albatta, har-xilliklar bo‘ladi va buni hisobga olmaslik aslo mumkin emas. SHuningdek, moslik tamoyilini maktab ta’limining mazmuni bola-larning kuch quvvatiga qarab "engillashtirish", "osonlashtirish" deb ham tushunmaslik lozim. Aksincha, o‘quvchilarning saviyasiga muvofiq ravishda, asta sekin qiyin va murakkabroq bilimlar berib borish talab qilinadi.
Ilg‘or klassik pedagogika namoyondalari ta’limning o‘quvchilarga mos bo‘lishi yuzasidan bir qator tamoyillar ishlab chiqqanlar. Ulardan biri "Osondan qiyinga qarab borish" tamoyilidir.
O‘tiladigan materialning haddan tashqari chigal bo‘lishi bolalarni qiziqishini so‘ndirganidek, u bilimda olg‘a qarab borishini ham ta’minlay olmaydi. Aksincha o‘tilajak materiallar bolalar saviyasiga nisbatan og‘ir, tushunish qiyin bo‘lsa, qo‘yilgan misol va masalalarni echish, hal qilishga o‘quvchilarning qurbi etmasa, ularda o‘z kuchiga ishonmaslik kayfiyati tug‘iladi. Moslikning ikkinchi bir tamoyili "Ma’lumdan noma’lumga qarab borish" dir. Bu tamoyilga amal qilishda o‘quvchilarda avvaldan mavjud bo‘lgan ilmiy bilim va tajribalar zamirida yangi, hali o‘quvchilarga ma’lum bo‘lmagan ma’lumotlar bilan qurollantirishni tushunmoq lozim.
Moslik tamoyilining uchinchisi "Soddadan murakkabga qarab borish"dir. Ko‘pincha biz tushunib etgan, o‘zlashtirilgan hamma narsalar sodda, tushunib etmagan, o‘zlashtirilmagan narsalar esa murakkabdek ko‘rinadi.
Ta’limning sodda bo‘lishi u yoki bu o‘quv materialini ortiqcha kuch sarflamay tushunib olishdir. O‘quvchilar yaxshi tushungan, o‘zlashtirilgan bilimlarni yangi tushunchalar (murakkab) bilan aniq va ravshan qilib bog‘lay olishlari natijasida sodda vazifalarni (misol va masalalar) bajara borib, murakkab materiallarni o‘zlashtirish, murakkab bo‘lgan masalalarni ham echishga-hal qilishga hozirlanib boradilar.
