Biz tarix sо’ziga bir qancha ta’riflarni keltirishimiz mumkin.
- Tarix yunoncha historian sо’zidan olingan bо’lib, о’tmish voqealar haqida hikoyalar, bо’lib о’tgan hodisalar degan ma’noni anglatadi.
Tarix, vaqt, davr, zamon, axtarish, qidirish, topish, tekshirish tekshirganlarni о’rganish va о’rganganlarni hikoya qilish degani.
- Tarix – asrlar shohidi, haqiqat mas’hali, qalb xotirasi, hayot muallimidir.
- Tarix – tabiat va jamiyatning har bir taraqqiyot jarayonining kishilik jamiyatini har taraflama о’rganuvchi fan hisoblanadi.
- Tarix – yunoncha sо’z bо’lib, tadqiqot, hikoya ma’nolarini bildiradi.
Tarix falsafasining shakllanish tarixi Taraqqiyot bevosita tarix falsafasi hisoblanadi. Tarix falsafasi Geradot va Fukididning antik davrdagi tarixiy harakat kuchi haqidagi tadqiqotlardan boshlanadi.
Tarixni falsafiy anglash jiddiy tadrijiy rivojlanishni kechirdi. Qadimgi sharqda tarix tabiatdagi narsalarning va yil fasllarining almashinuvi kabi abadiy о’z holiga qaytish jarayoni sifatida talqin etilgan.
Qadimgi Hind falsafasi hayotning harakati abadiy shaklda borishi (sansara) ta’limoti va u bilan bog’liq kishilarning u yoki bu qilmishlari uchun beriladigan mukofotning muqarrarligi sifatida qarma qonunining mavjudligi haqidagi g’oyalar muhim ahamiyat kasb etadi.
Qadimgi Yunonistonda, xususan Gerakli ta’limotida an’anaviy shaklda tarixning davriy paradigmasi birinchi bor о’z ifodasini topdi. Unga kо’ra tarix aylanma shaklda harakat qilib, doimo о’zining dastlabki holatiga qaytadi.
О’rta asrlarda tarixga diniy, teologik qarash hukmron edi. Tarixiy jarayonning ibtidosi sifatida olamning xudo tomonidan yaratilishi g’oyasi qabul qilinib, tarixni xarakatga keltiruvchi asosiy kuch ilohiy abadiy vujud hisoblangan.
Gretsiyada tarix fani
Gretsiyada tarix fani birdaniga vujudga kelgan emas. Greklarning tasavvuricha tarix fan emas, balki san’atdan va pand nasihatdan iborat, shu sababli qadimgi greklar boshqa fanlar singari tarixning ham о’z muzasi bor, bu muza kliodir Klmo boshqa muzalar bilan bir qatorda sanatlar xudosi Apolon ayonlari orasida bо’lgan, deb hisoblaganlar
Greklar tarixiy voqealar tо’g’risida chiroyli va pand – nasixatli hikoyani xammadan kо’proq qadirlaganlar. Ular tarixning asosiy vazifasi pand – nasixatdan iborat deb hisoblaganlar.
Dostları ilə paylaş: |
