Mavzu: umurtqali hayvonlarning skeleti bajardi: omonova xolida qabul qildi: xudoyorov. M

1.3. Umurtqali hayvonlarlarning bioxilma-xilligi.
Umurtqali hayvonlar - bu sayyoramizdagi eng rivojlangan organizmga ega tirik mavjudotlar. Ular asosiy xususiyatga ega: umurtqa pog'onasi va umurtqa pog'onasi (umurtqalar tomonidan hosil qilingan).
Umurtqali hayvonlarning asosiy umumiy xususiyatlari: boshqa muhim xususiyatlar mushaklar va skeletlarning mavjudligi, bu ularga yanada murakkab harakatlarni amalga oshirishga imkon beradi. Ularning harakatlanish qobiliyati va aql-zakovati boshqa turlarga nisbatan ustunlikka ega.
Amfibiyalar, sudraluvchilar, qushlar va sutemizuvchilar kabi ko'plab hayvonlar, shu jumladan odamlar ushbu guruhga kiradi.
Umurtqali hayvonlarning tur tarkibi va ulardagi moslanishlar toshloq cho'llardagi hayotiy sharoitlarga (oziq tarkibi, substratning qattiqligi) muvofiq ravishda shakllangan. Toshloq cho'llar boshqa cho'llarga qaraganda ovchilik yuritish uchun qator qulayliklarga ega. Betpakdala va Ustyurtda tarqalgan sayg'oq toshloq cho'llar uchun tipik bo'lgan tur sanaladi. O'tgan asrning ikkinchi yarmida Betpakdalada 200-300 ming bosh sayg'oq ovlangan. Yaqinyaqingacha bu joylarda qulonlar ham uchragan va ayni vaqtda esa ular Badxizda saqlanib qolgan. Bir paytlar O'zbekiston, Turkmaniston va Qozog'iston tekisliklarida jayronlarning yirik podalari uchragan, endilikda ularning soni juda kamaygan. Qo'shoyoqlarning bu tipdagi cho'llarga xos bo'lib, ularning o'nga yaqin turlari uchraydi. Ular zicli substratli joylarni m a ’qul ko'radi. Bu yerda qizildumli va katta qumsichqonlar ham tez-tez uchrab turadi. Toshloq cho'llar uchun faqat yerga uya quradigan qushlardan oqbovur, qorabovur, kichik to'rg'ay, kulrang to'rg'ay va yo'rg'a tuvaloqlar tipik turlar sanaladi. Ularning ayrimlarida (bulduruqlar. tuvaloqlar) orqa barmoqlar yo'q, tovonlar esa qattiq yerda harakatlanishga moslashgan bo'ladi. Sudralib yuruvchilardan to'r-to'r kaltakesak, taqir yumaloqboshi, turli rang kaltakesak, dashlik agamasi va qalqontumsluiq ilon tipik turlar sanaladi.
Umurtqalilarga misollar:
- Odam va boshqa sutemizuvchi hayvonlar turlari (ho'kiz, it, jirafa, maymun, anteater, sher, yaguar, ocelot, kit, otter, hippo, yo'lbars, mushuk, ayiq, otter va boshqalar).
- sudralib yuruvchilar (kaplumbağalar, ilonlar, ilonlar, alligatorlar va iguanalar).
- qushlar (qirg'iy, qirg'iy, laylak, o'rdak, g'oz, piyoz, to'tiqush, tovuq, kurka).
- Baliq (tovus bass, lambari, mushuk, pirarucu, sardina, dogfish, beta-baliq, akula).
- Amfibiyalar (qurbaqa, salamander, qurbaqa, yangi).
Umurtqasizlarning 1,5 mln. dan 2,0 mln.ga yaqin turi maʼlum. Umurtqalilarning esa 45 ming turi bor. Umurtqalilar umurtqasizlarga nisbatan turlari jihatdan kam bo`lsada biosferada ulardanda muhim ahamiyat kasb etadi.