Mavzuga oid adabiyotlar

BXSR matbuotida iqtisodiy va ijtimoiy muammolar talqini

Mavzuga oid adabiyotlar

• КАМОЛ РАҲМОНОВ БУХОРО ХАЛҚ СОВЕТ РЕСПУБЛИКАСИ ТАРИХИ – МАТБУОТ САҲИФАЛАРИДА (1920 – 1924 йиллар
• K.Rahmonov 2012-yilda “Buxoro Xalq Sovet Respublikasi tarixi matbuot sahifalarida” nomli kitob
• Sh. Hayitov va boshqalar ham mualliflikda 2005-yilda nashr qilingan “Buxoro Xalq Sovet Respublikasi: iqtisodiyot, ijtimoiy siyosat, madaniy hayot” nomli kitob
• Tarix qatidagi haqiqat: Buxoro amirligi qanday tugatilgan edi?
• BUXOROGA 1920-YILDAGI QIZIL ARMIYA HUJUMI: UYDIRMA VA HAQIQATLAR

Tarix fanlari doktori, professor. Qahramon Rajabov

• Amir Olimxon 1929-yil “Buxoro xalqining hasrati tarixi”
• Buxoro va Xorazmdagi iqtisodiy kengashlar faoliyati (1920-1924 yy.)
• Asror Pardayev. Toshkent - 2015.
• BUXORODA SOVET HOKIMIYATINING O‘RNATILISHI VA FAYZULLA XO‘JAYEV Dots. Dr. Oybek Rashidov
• 2020 йил 6 октябрда БХСРнинг Бутунбухоро халқ вакиллари биринчи қурултойи ўз ишини бошлаган тарихий воқеага 100 йил тўлади Биринчи Бутунбухоро қурултойи материаллари: манба ва тарихий воқелик Доц. Др. Раҳмонов К. Ж.
• BUXORO AMIRLIGINING TUGATILISHI: JADIDLAR VA ULAMOLAR SIYОSIY KURASHINING INTIHOSI Dots. Dr. Dilnoza JAMOLOVA

Buxoro Xalq Sovet Respublikasi davri matbuoti
1.“Buxoro axbori” va “Ozod Buxoro” gazetalari sahifalarida iqtisodiy ahvol
2.BXSR davlat boshqaruvi va harbiy masalalar hamda ijtimoiy muammolarning gazetalarda talqin etilishi

Butun Rossiya MIK va RSFSR XKSning Turkiston ishlari bo‘yicha komissiyasining 1920 yil 10 sentyabrdagi qarori bilan RSFSR hukumati va RKP(b) MK ning Buxoro Xalk Sovet Respublikasidagi vakili etib Turkiston komissiyasi raisining o‘rinbosari V. V. Kuybishev tayinlandi. V. Kuybishev BXSR hukumati boshlig‘i Fayzulla Xo‘jayevga ishonch yorlig‘ini topshirdi, unda «RSFSRning asosiy talabi Buxoro davlati mustaqilligini hurmat qilish, barcha rus fuqarolari va tashkilotlarini ham Buxoro mustaqilliginihurmat qilishga undashdan iborat» ekanligi ta’kidlangan edi. Amalda esa V. V. Kuybishev Buxorodagi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy sohalarda amalga oshirilayotgan barcha islohotlarga ochiqdan-ochiq aralashib, sovet andozasini o‘rnatishga harakat qildi, 1920 yil 14 sentyabrda Eski Buxoroda Buxoro Xalq Nozirlar Sho‘rosi, Inqilobiy Qo‘mita va Buxoro Kommunistik partiyasi Markaziy Komiteti (BKP MK)ning umumiy yig‘ilishida 9 kishidan iborat Butun Buxoro Inqilobiy Qo‘mitasi (Markaziy Revkom) tuzildi. Rais Abdulqodir Muhitdinov bo‘lib, ularning hammasi kommunistlar edi. Shuningdek, 11 kishidan iborat hukumat - Buxoro Xalk Nozirlar Sho‘rosi tuzildi. Hukumat raisi etib Fayzulla Xo‘jayev saylandi“.

• Butun Rossiya MIK va RSFSR XKSning Turkiston ishlari bo‘yicha komissiyasining 1920 yil 10 sentyabrdagi qarori bilan RSFSR hukumati va RKP(b) MK ning Buxoro Xalk Sovet Respublikasidagi vakili etib Turkiston komissiyasi raisining o‘rinbosari V. V. Kuybishev tayinlandi. V. Kuybishev BXSR hukumati boshlig‘i Fayzulla Xo‘jayevga ishonch yorlig‘ini topshirdi, unda «RSFSRning asosiy talabi Buxoro davlati mustaqilligini hurmat qilish, barcha rus fuqarolari va tashkilotlarini ham Buxoro mustaqilliginihurmat qilishga undashdan iborat» ekanligi ta’kidlangan edi. Amalda esa V. V. Kuybishev Buxorodagi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy sohalarda amalga oshirilayotgan barcha islohotlarga ochiqdan-ochiq aralashib, sovet andozasini o‘rnatishga harakat qildi, 1920 yil 14 sentyabrda Eski Buxoroda Buxoro Xalq Nozirlar Sho‘rosi, Inqilobiy Qo‘mita va Buxoro Kommunistik partiyasi Markaziy Komiteti (BKP MK)ning umumiy yig‘ilishida 9 kishidan iborat Butun Buxoro Inqilobiy Qo‘mitasi (Markaziy Revkom) tuzildi. Rais Abdulqodir Muhitdinov bo‘lib, ularning hammasi kommunistlar edi. Shuningdek, 11 kishidan iborat hukumat - Buxoro Xalk Nozirlar Sho‘rosi tuzildi. Hukumat raisi etib Fayzulla Xo‘jayev saylandi“.

1920-yil oktyabr oyida amirning yozgi saroyi Sitorai Moxi Xosada Butun Buxoro xalk vakillarining 1 qurultoyi bo‘lib o‘tdi. Qurultoyda Buxoro Xalq Sovet Respublikasi tuzilganligi e’lon kilindi. Shu tariqa Buxoroda bolsheviklar yordamida jadidlar siyosiy hokimiyatni qo‘lga kiritdi. Sovet hokimiyatining galdagi vazifasi mamlakat iqtisodiyoti ustidan ham hukmronlikni qo‘lga kiritish edi. 1920-yilning kuzida BXSRda ma’muriy-hududiy bo‘linish o‘tkazilib, u viloyatlar, tumanlar, kentlar va qishloqlarga ajratildi. Biroq respublikadagi mavjud ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy vaziyatga binoan ma’muriy-hududiy bo‘linish o‘zgarib turgan. 1922-yil avgustda BXSR Buxoro, Karmana, Qarshi, Shaxrisabz, Sherobod, Karki, Chorjuy viloyatlariga bo‘lingan. 1923-yil BXSRning ma’muriy-hududiy bo‘linishiga o‘zgartirish kiritilib, u 8 ta viloyat (Buxoro, Karmana, Nurota, Chorjuy, Qarshi, Shaxrisabz, Sherobod, Karki), 28 ta tuman va Sharqiy Buxoroga bo‘lingan. 1924-yil 1-oktyabrdagi ma’muriy-hududiy bo‘linishga ko‘ra, viloyatlar urnida okruglar tashkil qilindi. Okruglar o‘z navbatida 15 ta viloyat, 48 ta tuman, 195 ta kent va ko‘plab kishloklarga bo‘linadi Bolsheviklar hokimiyat tepasiga kelgan dastlabki kundanok iqtisodiy islohotlarni «sosialistik>> qolipda olib borishga harakat qildi.