Mavzuning dolzarbligi i-bob. Asosiy tushunchalar

I.ASOSIY TUSHUNCHALAR
l.l.Algoritm va dastur tushunchasi
Algoritm so‘zi buyuk matematik Al-Xorazmiyning nomi bilan bogliq bolib. ubirinchi bolib arab raqamlaridan foydalangan holda, arifmetik amallami bajarish qoidasini bayon etdi. Elektron hisoblash mashinalarining vujudga kelishiga qadar algoritmga har xil ta’rif berilib kelindi. Lekin ularning bari ma’no jihatdan bir biriga juda yaqin edi. Algoritm — bu qo‘yilgan masalaning yechimiga olib keladigan, ma’lum qoidaga binoan bajariladigan amallarning chekli qadamlar ketmaketligidir. Boshqacha qilib aytganda, algoritm boshlang‘ich ma’lumotlardan natijagacha olib keluvchi jarayonning aniq yozilishidir. Har qanday algoritm ma’lum ko‘rsatmalarga binoan bajariladi va bu ko‘rsatmalarga buyruq deyiladi. Algoritm quyidagi xossalarga ega: aniqlik, tushunarlilik, ommaviylik, natijaviylik va diskretlik.
Aniqalilik va tushunarlilik — deganda algoritmda ijrochiga berilayotgan ko‘rsatmalar aniq mazmunda bo‘lishi tushuniladi. Chunki ko‘rsatmalardagi noaniqliklar mo‘ljallangan maqsadga erishishga olib kelmaydi. Ijrochiga tavsiya etiladigan ko‘rsatmalar tushunarli mazmunda bo‘lishi shart, aks holda ijrochi uni bajara olmaydi.
Ommavivlik — deganda har bir algoritm mazmuniga ko‘ra bir turdagi masalalarning barchasi uchun ham o‘rinli bo‘lishi, ya’ni umumiy bo‘lishi tushuniladi.
Natijavivlik — deganda algoritmda chekli qadamlardan so‘ng albatta natija bo‘lishi tushuniladi.
Diskretlik — deganda algoritmlami chekli qadamlardan tashkil qilib bo‘laklash imkoniyati tushuniladi.
Algoritmning uchta turi mavjud: chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi(siklik). Chiziqli akoritmlar — hech qanday shartsiz faqat ketma-ket bajariladigan jarayonlardir.
Tarmoqlanuvchi algoritmlar ma’lum shartlarga muvofiq bajariladigan jarayonlardir.
Takrorlanuvchi akoritmlar — biror-bir shart tekshirilishi yoki biron parametrning har xil qiymatlari asosida chekli ravishda takrorlanish yuz beradigan jarayonlardir.
Algoritmlarni turli usullarda tasvirlash mumkin:
♦ so‘z bilan ifodalash;
♦ formulalarda berish;
♦ blok-sxemalarda tasvirlash;
♦ dastur shaklida ifodalash va boshqalar.
Algoritmlarni blok-sxema ko‘rinishida tasvirlash qulay va tushunarli bo’lgani uchun eng ko‘p ishlatiladi. Bunda algoritmdagi har bir ko‘rsatma o‘z shakliga ega.
Masalan: parallelogramm ko‘rinishdagi belgi m a’lumotlarini kiritish va chiqarish; to‘g‘ri to‘rtburchak belgisi hisoblash jarayonini, romb belgisi shartlaming tekshirilishini bildiradi.
Misollar: Chiziqli algoritmga doir: y=x2+ 1 funksiyani x ning istalgan qiymatida hisoblash algoritmini tuzing.
So‘zda berilishi:
1.Boshlash.
2.x-qiymatini kiritish.
3.y=x2+ l ni hisoblash.
4.y-qiymatini chiqarish.
5.Tamom.
Tarmoqlanuvchi algoritmga doir: Ikkita a va b sonlardan kattasini aniqlash algoritmini tuzing.
So‘zda berilishi:
1.Boshlash.
2.x-qiymatini kiritish.
3.y=x2+ l ni hisoblash.
4.y-qiymatini chiqarish.
5.Tamom.
Takrorlanuvchi algoritmga doir:
0 dan 100 gacha toq sonlar yig‘indisini hisoblash algoritmini tuzing.
So‘zda berilishi:
l. Boshlash.
2. S ning qiymati nol deb olinsin.
3. 1 ning qiymati bir deb olinsin.
4. 5 ga i qo‘shilib. natija S deb olinsin.
5. 1 ga 2 qo‘shilib. uni i bilan belgilansin
6. Agar i< = 100 bo‘lsa, u holda 4 ga o‘tilsin.
7. 5 qiymati chiqarilsin.
8. Tamom.
Masalani yechish algoritmi ishlab chiqilgandan so‘ng dastur tuzishga o‘tiladi.