Мцяллиф адлы кимйяви реаксийалар
Yüklə 297,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- M.S.Nuriyeva, A.Z. Məmmədova Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti
|
4(60)2017
48 ORTA MƏKTƏB IX SİNİF KİMYA KURSUNDA ŞAGİRDLƏRİN XLORİD TURŞUSU İSTEHSALATI İLƏ TANIŞ EDİLMƏSI İMKANLARI VƏ YOLLARI M.S.Nuriyeva, A.Z. Məmmədova Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti
bilikləri daha dərindən mənimsətmək, kimya istehsalatına maraq yaratmaq,şagirdlərin bu mövzuda qazandıqları bilik və bacarıqları məharətlə təcrübəyə tətbiq etmələrinə nail olmaqdır. Qeyri-üzvi maddələrin istehsalatının öyrədilməsi prosesinin sistemləşdirilmiş qruplar üzrə şagirdlərə mənimsədilməsi qeyd edilmişdir. Şagirdlərin xlorid turşusu istehsalatının texnoloji prosesləri və texnoloji sxemləri ilə əyani şəkildə tanış edilməsi, həmçinin bu mövzuda Orta Təhsil Müəssisələrində kimya fənnindən sinifdənxaric dərslərinin təşkili zamanı müəyyən zavod və fabriklərə ekskursiyaların təşkil olunması istiqamətində müəyyən tədbirlərin həyata keçirilməsi ön plana çəkilmişdir
İstehsalat xarakterli mövzuların tədrisində məlum olan anlayışlarla yeni anlayışları əlaqələndirərək şagirdlərdə kimya istehsalatının ümumi anlayışlar sistemi haqqında təsəvvürlər inkişaf etdirilir. Qeyd etmək lazımdır ki, hazırki dövrdə digər ölkələrlə yanaşı kimya respublikası adlanan Azərbaycanda da kimya elmi sürətlə inkişaf edərək son dərəcə yüksək nailiyyətlər əldə etmişdir. Kimya elmi və onun nailiyyətlərinin istehsalata tətbiqi nəticəsində yaradılan kimya sənayesinin inkişafı məktəblərdə bir dərs predmeti kimi öyrədilir ki, bu da kimya istehsalatının müasir dövrümüzdə daha da təkmilləşdirilməsinə şərait yaradır. Hər bir maddənin istehsalına aid kimya dərsi təxminən aşağıdakı plan üzrə aparıla bilər:[1] a) maddənin xassəsinin qısa təkrarı b) maddənin mühüm birləşmələri c) bu birləşmələrdən elementin çıxarılması d) maddəni istehsal etmək üçün laborator qurğusu e) maddənin laboratoriyada istehsalı f) maddənin sənayedə alınması g) maddələrin tətbiqi (yalnız proqram çərçivəsində tanış edilir). Biz şagirdlərə istehsalatla bağlı mövzuları tədris etdiyimiz zaman təkcə sintetik vasitələrin deyil, təbii proseslərin də kimyanın məhsulu olduğunu qeyd etməli, bu istiqamətdə şagirdlərin maraq və meylinin artırılması məqsədilə istehsalat prosesini gündəlik həyatla əlaqələndirməli, bu mövzuyla bağlı müəyyən tədbirlər həyata keçirməliyik. Bununla əlaqədar olaraq ali məktəblər orta Kimya məktəbdə
49 ümumtəhsil məktəbləri ilə əməkdaşlıq etməli, onları hamiliyə götürməli və bu istiqamətdə məktəb müəssisəsində şagirdlərin peşə tərbiyəsini həyata keçirən birliklər yaradılmalıdır. Çünki, istehsalat xarakterli mövzuların tədrisi zamanı şagirdlərin hadisələri xüsusilə təcrübi yol ilə izləmələri və çıxara bildikləri nəticələrin elmi uzaqgörənliyinin fəaliyyət prosesində idraka təsirindən formalaşdırılan mühakimələrin dərinləşdirliməsi istehsalat xarakterli mövzuların dəyər və elmiliyinin şagirdlər tərəfindən yüksək səviyyədə mənimsənilməsinə xidmət edir. [2] Qeyd etdiyimiz prosesin əsasını məhz kimya dərslərində vacib əməliyyatlardan biri olan müşahidə təşkil edir. Orta təhsil müəssisələrinin kimya fənnindən sinifdənxaric dərslərinin təşkili zamanı müəyyən zavod və fabriklərə ekskursiyaların təşkil olunması, şagirdlərin istehsalatın texnoloji prosesləri ilə əyani olaraq tanış edilməsinə geniş imkanlar yaradır. Bu zaman şagirdlərə əyani şəkildə göstərilir ki, reaksiyaya daxil olan maddələrin qarışdırılma üsulundan asılı olaraq kimya istehsalatında texnoloji proseslər 3 qrupa bölünür:[5] 1) Düz axınlı proseslər – Bu zaman reaksiyaya daxil olan maddələr bir istiqamətdə hərəkət edir 2) Əks axınlı proseslər – Reaksiyaya daxil olan maddələr bir-birinin əksinə hərəkət edir. 3) Çarpaz axınlı proseslər – Maddələrdən biri digərinə nəzərən müəyyən bucaq altında hərəkət edir. Artıq burada lazımi zavodlara təşkil etdiyimiz ekskursiyalar nəticəsində şagirdlərdə əks axınlı proseslərin kimya sənayesinin müasir texnoloji sistemlərində geniş istifadəsi haqqında müəyyən səviyyədə təsəvvürlər formalaşmış olur. Çünki, müşahidə nəticəsində aydın olur ki, düz axınlı ilə müqayisədə əks axınlı proseslərdə hazır məhsulun çıxımı daha çox olur. Məsələn, xlorid turşusunun istehsalı,sulfat turşusunun nitroz üsulu ilə istehsalı əks axınlı proses üzrə həyata keçirilir. Şagirdlərin kimya istehsalatı ilə tanış edilməsinin ümumi prinsipləri aşağıdakılardır [1]: Nümayiş təcrübələrini zavod qurğularındakı üsula yaxınlaşdırırlar: Hər hansı maddəni: məsələn, duzu istehsal edərkən əvvəla praktiki həyatda böyük əhəmiyyətə malik olan duzun şagirdlər tərəfindən proqram çərçivəsində istehsalına nail olurlar və onların necə və hansı normada istifadə edildiyini də öyrənirlər. İstehsalatla bağlı mövzuların tədrisində müəllimin qarşısında duran başlıca vəzifə:Dərs zamanı keçirilən mövzuları bilavasitə praktikayla əlaqələndirmək, laboratoriyada sınaq şüşələrində, kimya stəkanlarında və ya kolbalarda kiçik miqyasda nümayiş etdirilən təcrübələrin kimya istehsalatında geniş miqyasda tətbiq olunduğunu şagirdlərə başa salmaq, laborator şəraitində istehsal edilən və xassələri öyrənilən hər hansı elementin və ya maddənin həyatda, istehsalatda və
Yüklə 297,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|