Мцяллиф адлы кимйяви реаксийалар

 
Şəkil 5. Soldakı - fiziki, sağdakı isə kimyəvi hadisədir 
 
Kimyəvi hadisələr fiziki effektlərlə müşahidə edilir: 
1. 
Rəngin dəyişməsi. Məsələn: 
Na
2
S + CuCl
2
→
CuS + NaCl 
2. 
Qazın əmələ gəlməsi. Məsələn: 
Na + H
2
O → NaOH + H
2
 
3. Çöküntünün əmələ gəlməsi. Məsələn: 
NaCl + AgNO
3
→
AgCl + NaNO
3
 
4. İyin əmələ gəlməsi. Məsələn: 
NH
4
Cl + NaOH → NaCl + NH
3
+ H
2
O 
5. İstiliyin əmələ gəlməsi. Məsələn: 
CH
4
+ O
2
→ CO
2
+ H
2
O + Q 
6. İstiliyin udulması. Məsələn: 
N
2
+ O
2
→
NO - Q 
7. İşığın əmələ gəlməsi. Məsələn: 
CH
4
+ O
2
→ CO
2
+ H
2
O + Q 
8. Mayedən qazın əmələ gəlməsi. Məsələn: 
H
2
O → H
2
+ O
2
 
9.Qazdan bərk maddənin əmələ gəlməsi. Məsələn: 
NH
3
+ HCl → NH
4
Cl 
10. Bərk maddədən qazın əmələ gəlməsi. Məsələn: 
HgO → Hg + O
2
və s. 
Yalnız fiziki və yalnız kimyəvi hadisələrlə yanaşı, fiziki-kimyəvi hadisələr 
də baş verə bilir. Məsələn, maddələrin polyar həlledicilərdə həll olması fiziki-
kimyəvi hadisədir. Belə ki, həllolma zamanı bir-birini tamamlayan iki ardıcıl 
proses eyni bir anda baş verir. Həll olan maddənin həlledici daxilində paylanması 
– diffuziyası fiziki, onun molekullarının həlledici molekulları ilə qarşılıqlı təsiri 
isə kimyəvi hadisədir. Həlledici su olanda bu, hidratlaşma, spirt olanda 
alkohollaşma və s. (ümumi ad altında isə solvatlaşma adlanır). 
Kimyəvi reaksiyaların baş verməsi üçün ilk növbədə reaksiyaya daxil olan 
maddələr – reagentlər bir-biri ilə yaxşıca qarışmalıdır. Bərk maddələr 
həlledicilərdə həll edildikdə onların qarışması daha effektli olur və reaksiya 
məhlulda aparılır.Qeyri-üzvi maddələr arasındakı reaksiyalar adətən suda 
məhlulda aparılır. 

---

1(65)2019 
70 
Reaksiya suda məhlulda o vaxt axıra kimi gedir ki: 
a) suda həll olmayan maddə (çöküntü) 
b) qaz 
c) zəif elektrolit alınsın. 
Bütün bunlarla yanaşı, müxtəlif sinif üzvi və qeyri-üzvi maddələr arasındakı 
reaksiyalar müəyyən bir şəraitdə gedir və şəraitdən asılı olaraq, müxtəlif reaksiya 
məhsulları alına bilir. 
Qazlar arasındakı reaksiyalar, adətən təzyiq altında, bəzi reaksiyalar 
qızdırmaqla, bəziləri soyudulmaqla, bəziləri katalizator iştirakı ilə və s. gedir. 
Hər şeydən əvvəl, reaksiyaya girən maddələrin molekulları müəyyən 
aktivləşmə enerjisi almalıdır ki. onlar bir-biri ilə təmasda ola bilsinlər. Bu enerli – 
aktivləşmə enerjisi adlanır.