MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Düşür də, düşmür də gedənlər yada
Qarışır insanın başı dünyada. N ə qədər ulduzlar sönüb dünyada, 80 Yerd ə tər çiçəklər saralıb, ata (70, 21). Sızıl-sızıl sızlayırdı Bir ayağa daş dəyəndə. Biri azca «uf» dey əndə, «ah» dey əndə Bir körp ənin burnu azca qanayanda (91, I, 144). Babaların məramından ibr ət götür! Düşməninə o deyir ki, Əgər gəlsən, Yumruğumun ləzzətini sən görərsən. G əldiyinə peşman olub, dabanıma tüpürərsən (103, 226). Bu nümun ələr əyani şəkildə göstərir ki, əsl şair və əsl şeir xalqa, oxucu kütl əsinə onun öz doğma dili ilə – təbii deyim ölçül əri daxilində müraciət edir. Bu müraciətdə orijinal poetik xallar, notlar öz başlanğıcını frazeoloji materialın poetik enerjisind ən götürür, onların milli kolorit yaratma imkanlarının genişliyi şeir dili dada-tama gətirir. Bu isə səbəbsiz deyil. Belə ki, frazeologizml ər xalq müdrikliyindən nəfəs alır və şeir mətnində orijinal esetik t əsir bağışlayır. Frazeoloji dil vahidl ərinin dərin qatlarında gizlənmiş estetik cövh ər hər şairin yaradıcılıq əməyi ilə vəhdətdə fəallaşıb obrazlı düşüncənin aydınlaşdırılmasına daha səmərəli şəkildə kömək edir. Frazeologizml ərin şeir mətnində işlənmə spesifikası ondadır ki, bədii dəyərin və estetik gözəlliyin yaranıb dərk olun- masında yaxından iştirak etsin, şairin obrazlı təfəkkür imkanlarının göstəricisinə, təzahür formasına çevrilsin. Şeirdə frazeologizml ərin nüfuzediciliyi də məhz bu zəmində yaranır, yara dıcılıq prinsipləri zəminində frazeoloji materialı müəyyən 81 üslubi-poetik qay ənin ifadəsinə doğru yönəltmək baxımından 1960-1980-ci ill ər poeziyasının müstəsna rolu vardır. Konkret dil faktlarına estetik cəhətdən yanaşmaq, bədii meyarları düzgün əlaqələndirmək 1960-1980-ci illər m ərhələsində Azərbaycan şeirinin başlıca məziyyətlərini təşkil edir. Şeir dilinə bu münasbət oxucuya mənaca dolu sətirlər, cazib əli misralar, canlı emosiya vəd edir. Şeir dilinin müasir ölçülərinə bədii-estetik cəhətdən yanaşdıqda görərik ki, frazeoloji birləşmələr yalnız danışıq- m əişət mənsubiyyəti ilə diqqət çəkmir, məzmunu ilə də yadda qalandır. Danışıq-məişət mənsubiyyətli frazeologyanın şeir dilin ə ayaq açması təbii amillərə söykənir. Şeir dilinin leksik- frazeoloji tutum genişliyi imkan verir ki, adi məişət-ünsiyət fra- zeo logiyası da lirik nitq mühitində öz bədii enerjisini aşkarlasın. Bu enerji şeirə xəlqi ifadə tərzi gətirən vasitə kimi frazeoloji ifad ələrin üzərində cəmləşir. Bəzən elə olur ki, frazeologizmin özünün semantika sına münasibət, onun məzmununun poetik şərhi bütövlükdə əsərin ideya istiqamətini müəyyənləşdirir. Poetik şərh frazeologizmin yaratdığı fəal daxili ekspressiya fonunda açılır. M.Arazın aşağıdakı məşhur şeiri başdan-başa «M əndən ötdü, qardaşıma dəydi, elə bildim saman çuvalına dəy- di» xalq deyimi ətrafında mühakimədən ibarətdir. Frazeologizm t əhkiyəni intensiv axın halına salıb mənalı emfatikləşdirmə və qavryış mühakimə obyektinə çevirir. Şeiri ixtisarsız verməyi m əqsədəuyğun hesab edirik: Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|