Mehnat unumdorligi statistikasi

O‘tgan asrning 50-yillari oxirigacha davlat statistikasida mehnat unumdorligini hisoblashda ishchilar mehnat sarfigina hisobga olingan. 60-yillardan boshlab, ishlab chiqarish xodimlarining barcha toifalari (sanoatda-sanoatning ishlab chiqarish xodimlari; qishloq xo‘jaligida chorvachilik va dehqonchilikda band bo‘lgan xodimlar; qurilishda qurilish-montaj ishlarida, yordamchi ishlab chiqarishda band bo‘lganlar va ularning mehnat sarflari) e’tiborga olina boshladi. Mehnat unumdorligi darajasi qilingan mehnatdan olingan samarani (mahsulot yoki xizmat) baholab borishi lozim. Shuning uchun bu ko‘rsatkichni hisoblashda sarf qilingan mehnat – T, natijaviy ko‘rsatkichlar – Q lar nisbati olinadi.

Mehnat unumdorligini oshirishda eng muhim omil bu mehnat sharoitlaridir.Ayrim olimlar uni beshta guruhga bo‘ladilar:

• psixologiya va fiziologiya;
• sanitariya va gigeina;
• ijtimoiy psixologik va estetik;
• iqtisodiy tashkiliy;
• texnik texnologik.

Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir tarmoq va sohalarda faoliyat ko‘rsatayotgan korxona va firmalar har bir tarmoqning xusussiyatini hisobga olish bilan birga ana shu omillarni tashkil qilishni o‘z joyiga qo‘ysalar o‘z o‘zidan raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishga erishadilar.

Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir tarmoq va sohalarda faoliyat ko‘rsatayotgan korxona va firmalar har bir tarmoqning xusussiyatini hisobga olish bilan birga ana shu omillarni tashkil qilishni o‘z joyiga qo‘ysalar o‘z o‘zidan raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishga erishadilar.

Hozirgi kunda mehnat unumdorligi darajasi, dinamikasini tarmoqlar va butun iqtisodiyot bo‘yicha tavsiflashda milliy hisoblar tizimi ma’lumotlaridan keng foydalaniladi. Global yoki total unumdorlik omillari indekslarini aniqlashda quyidagi ko‘rsatkichlar, ya’ni sof ichki mahsulot, mehnat sarfi, oraliq iste’mol, asosiy kapital iste’moli va boshqa omillar sarfining dinamik qatorlarini joriy qoida qiyoslanadigan narxlarda oldindan tuzish tavsiya etiladi. Bunda sof ichki mahsulot omillari qiymati bo‘yicha baholanadi.