Mehnat va uni o’qitish metodikasi uquv qullanma lotincha

1. R.A.Mavlonova, O.T.To’raeva , K.M.Xoliqberdiev “Pedagogika” T., 
“O’qituvchi” 1998 yil 
2. X.Sanaqulov, M.Haydarov “Boshlang’ich sinflarda qog’ozdan amaliy 
ishlar” 1996 yil 
3. R.A.Mavlonova, Goroxova, Ogluzdina O “Mehnat tahlim metodikasi” 
T., “O’qituvchi” 1986 yil 
4. SHumulevich N.M.“Qog’ozdan texnik modellar yasash” T., 
“O’qituvchi” 1989 y 
5. 
Vorobg’yov 
A.SH. 
“Konstruktorlik 
va 
modellashtirish” 
T., 
“O’qituvchi”1989 yil 
6. N.Gushkin. V.R.Xiltunin. “Mehnat eng yaxshi tarbiyachi”. T.1988y. 
7..Mavlonova.R.A. “Boshlang’ich sinf mehnat darsliklari”. T. 1996y. 
Mavzu: Applikatsiya ishlarining bajarilish va uning turlari. 
 
Applikatsiya tasvirlash texnikasining turli formalarini kirkish va ularni 
fon tarzida kabul kilingan materiallar xisobiga mustaxkamlashga asoslanuvchi 
turidir. 

---

42 
Applikatsiya tushunchasi xususiyatlari va materiallariga kura xilma-xil 
bajarilishi texnikasining uxshashligi bilan birlashgan badiiy asarlarni yaratish 
usullarini uz ichiga oladi. Xar bir material applikatsiyasi bajarilish texnikasiga 
jiddiy tahsir kursatuvchi xususiyatlarga ega, masalan, kogoz, limon, daraxlar 
pustloglari fonga turli yelimlar bilan yopishtiriladi. 
Applikatsiya – badiiy asar yaratishning eng sodda va oson usulidar. Bu 
applikatsiyadan faqat bezash maqsadlaridagina ko’rgazmali qurollar, turli o’yin 
uchun qo’llanmalar, o’yinchoqlar, bayroqchalar, bezaklar, shu kabilarni 
yaratishdan keng qo’llash imkonini beradi. 
Dekorativ applikatsiya – u nashk, gullardan tashkil topib, aloxida-aloxida 
tasvirlardan tarkib topuvchi predmetli, xodisa, xarakatlar uygunligini aks 
ettiruvchi syujetdan iborat bulishi mumkin. 
Applikatsiya tasvirlash texnikasini turli formalarini qirqish va ularning 
fon tarzida qabul qilingan materiallar hisobga mustahkamlashga asoslanuvchi 
turidir. 
Applikatsiya 2500 yil muqaddam ko’chmanchi xalqlar orasida paydo 
bo’lgan. Ular applikatsiyadan kiyim-bosh, turar joylarini bezatishda 
ishlatganlar. 
Applikatsiya turli xalklarda turli materiallardan tayyorlangan. Masalan, 
yokutlar applikatsiya ishida pustlogdan foydalanishgan, buyalgan pustlogdan 
kilingan applikatsiyalar bilan ular utovlarini bzashgan. Xanti-mansi, evenk va 
boshka shimoliy xalklari applikatsiyada teri, sukno, muyna ishlatishgan. Komi, 
kozok, kalmik, osetin, buryat va boshka xalklar applikatsiyadan milliy kiyim, 
uy-ruzgor predmetlarini bezashda foydalanishgan.
Applikatsiya ishida asosiy material qog’ozdir, dazmollangan yoki 
kraxmallangan bo’lakchalardan ham foydalanish mumkin. Bu materiallar bilan 
bir qatorda somon, quritilgan o’simliklar, urug’-danaklar, barglar va shu 
kabilardan ham foydalansa bo’ladi. 
Qog’ozning yaltiraydigan marmar, bosma gul tushirilgan-barxat, kumush 
va bronza, rasm solish va chizmachilik qog’ozi navlari applikatsiya uchun 
yaroqlidir. 
Applikatsiya bilan shugullanish ukuvchilarni garmonik rivojlanishida 
katta axamiyatga ega. Applikatsiya ijodni rivojlantirishga yordam beradi, 
fantaziyani boyitadi, kuzatuvchanlik, dikkat va tasavvurni faollashtiradi, 
irodani tarbiyalaydi, kul mexnati, tasvirni xis kilish, chamalash va rangni 
sezishni ustiradi. Rangli kogoz yoki boshka materialdan tasvir ustidagi ish 
badiiy didni avj oldiradi. 
Applikatsiya ishlari doimo xotirada saqlanishi haqida majburiy qoida 
sifatida bajarilishi lozim bo’lgan izchillikda ado etiladi. Istalgan applikatsiya 
syujetni tanlashdan boshlanib, undan keyin applikatsiya eskizi, kogoz tanlash, 
kerakli detallarni kirkish, ularni fonga kuyish, yelimlash va nixoyat kuritish 
jarayonlari keladi. Oddiy applikatsiyalar eskizsiz bajariladi. 
Applikatsiya ishlarini bajarishda asosiy ehtibor uning umumiy 
kompozitsiyasiga karatilishi kerak. Yaxshi uylangan kompozitsiya, yahni 

---

43 
tasvirlash 
lozim 
bulgan 
narsalarni 
joylashtirish 
– 
applikatsiya 
muvaffakiyatining garovidir. 
Eng oddiy applikatsiyalar bu geometrik figuralardan qilingan
ornamental applikatsiyalardir. 
Avval ornament eskizi tuziladi, sungra krakli detallar ulchami va mikdori 
xisoblanadi. Detallarni tayyorlab mahlum tartibda joylashtiriladi va 
yopishtirishni kaysi detaldan boshlash kerakligi aniklanadi. 
Applikatsiyada avval eskizi tuziladi, so’ngra kerakli detallar o’lchami va 
miqdori hisoblanadi. Detallarni tayyorlab mahlum tartibda joylashtiriladi va 
yopishtirishni qaysi detaldan boshlash kerakligi aniqlanadi. So’ngra 
tayyorlangan materiallar bir-biriga yopishtiriladi.