Mekdebe çenli çagalarda sözleýiş dilini ösdürmegiň usulyýeti
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2
görnüşi bar – dialog MEKDEBE ÇENLI ÇAGALARDA SÖZLEÝIŞ DILINI ÖSDÜRMEGIŇ USULYÝETI 71 we monolog. Dialog – 2 ýa-da birnäçe adamlaryň arasynda nähilidir sorag-jogap alyşmak, nähilidir täsirlere gönükdirmek boýunça söhbetdeşlik. Monolog – bir adamyň baglanyşykly sözleýşi. Kemala getirmegiň usullary: sorag-jogap alyşmak, gezelençlerde soraglar bermek, dürli hekaýalary okap bermek, wakalar hakynda gürrüň etdirmek, sözleýşini işjeňlikde saklamagy öwretmek. Çagalara 2 ýaşynda beden maşklaryny, gezelençler etdirmek möhüm bolup durýar. Sowuk howada, ýagny güýzde, gyşda hem-de baharyň irki günlerinde ýöremegi doly öwrenen çagalar bilen gezelençler guramak bolar. Ol çagalar eginlerindäki eşikler bilen ýöremegi başarýan çagalar bolmalydyr. Ýylyň salkyn döwri, ýagny howanyň gowy wagty ýöremegi ýaňy öwrenen çagalar bilen gezelençler guramak bolar. Ýöne çagalaryň dürli oýunlar, gezelençler, maşklar bilen meşgullanmagy olaryň oýnawaçlary oýnamagyna päsgel bermeli däldir. Çagalar bagyndaky gündelik geçilýän gezelençleriň bilim we terbiýe berijilik ähmiýeti örän uludyr. Açyk howada hereket etmek, oýnamak çagalaryň iň gowy görýän zatlarynyň biridir. Çagalaryň açyk howada gezelenç etmekleri olaryň beden saglygy üçin örän peýdalydyr. Açyk howada gezelenç etmek çaganyň bedenini yssa, sowuga öwrenişdirýär, bişişdirýär. Çaga gezelenç wagtynda oýnaýar, köp hereket edýär. Bu hem olaryň gan aýlanyşyny gowulandyrýar. Gezelenç çagalaryň akyl taýdan ösmeklerine uly mümkinçilik döredýär. Olar gezelenç wagtynda örän köp täze zatlar bilen tanyş bolýarlar. Meselem, ulularyň çekýän zähmeti, köçe-ýol hereketi, dürli kysymly ulaglar, howa ýagdaýy we birnäçe täze-täze zatlar bilen tanyş bolýarlar. “Täze bina edilen ýaşaýyş jaýlary, arassa, owadan köçeler, köçeleriň gyrasyna ekilen agaçlar şäherimize owadanlyk berýär. Biziň ýaşaýan şäherimiz örän owadan” diýip, terbiýeçiniň öwredýän zatlarynyň hemmesi ahlak terbiýedir. MEKDEBE ÇENLI ÇAGALARDA SÖZLEÝIŞ DILINI ÖSDÜRMEGIŇ USULYÝETI 72 Mysal getiren bir gezekgi gezelenç çagalary beden, akyl, ahlak, gözellik taýdan terbiýe almaklaryna mümkinçilik döretdi. Çagalar terbiýeçiniň gezelenç wagtynda tanyş etjek zatlaryny gözleri bilen görýärler, gulaklary bilen eşidýärler. Terbiýeçiniň her bir gezelençde takyk maksatnamasy bolmalydyr. Şol maksatnamany doly berjaý etmäge çalyşmalydyr. Çagalar bagynyň gün tertibinde açyk howada gezelenç etmek günüň dowamynda 2 gezek meýilnamalaşdyrylýar. Gezelençler günüň I- ýarymynda sapaklardan soň, günorta nahara çenli (takmynan 1.5-2 sagat) agşamlyk gezelenç-öýlänlik nahardan soň (takmynan 2-2.5 sagat) geçirilmelidir. Tomsuna bu wagtlar köpelip biler. Çagalar bagynyň meýdançasynda her topar üçin ýerleri bolmaly. Şol ýerde oýnamak üçin dürli gülleri ekmek, idetmek üçin dürli mümkinçilikler döredilmelidir. Her toparyň ýeri gyrymsy agaçlar bilen bölünmelidir. Maksatnama maglumatlary esasynda mekdebe çenli döwürde çagalary daş-töwerek bilen tanyşdyrmak bilen birlikde sözlük goruny baýlaşdyrmakda hem uly üns berilýär. Çaga her gün zatlar we hadysalar bilen gatnaşykda bolýar. Olaryň biri çaga tanyş bolsa beýlekisi nätanyş zatlardyr. Maşgalada ata-eneler düşündirseler çagalar baglarynda terbiýeçi daş töwerekdäki gurşaw bilen tanyşdyrylýar. Çaganyň täsirlemelerini baýlaşdyrýar, düşünjeleri tertipleşdirýär. Akyl ýetirme näme - çaga görýär, eşdýär, duýýar, ol özüniň duýgy agzalaryny arkaly görýän zatlaryny düşündirýär. Akyl ýetirmäniň ösüşi bu duýgularyň ösüşi. Şonuň netijesinde çagada daş töwerege bolan höwesi kemala gelýär, ösýär. Maksatnamanyň maglumatlary esasynda mekdebe çenli döwürde çagalary daş-töwerek bilen birlikde söz goruny baýlaşdyrmakda hem üns berilýär. MEKDEBE ÇENLI ÇAGALARDA SÖZLEÝIŞ DILINI ÖSDÜRMEGIŇ USULYÝETI 73 Akyl ýetirme näme- çaga görýär, eşidýär, duýýar, ol özüniň duýgy agzalary arkaly görýän zatlaryny düşündirýär. Akyl ýetirmäniň ösüşi bu duýgularyň ösüşi. Şonuň netijesinde hem çagada daş-töwerege bolan höwesi kemala gelýär, ösýär. Daş-töwerek bilen tanyşlyk diňe akyl ýetirmek bilen tanyşdyrlanda öz manysyna doly eýe bolup bilmez. Sözleriň sözleýşi 2 görnüşi bar: Diolog-söhbetdeşlik. Monolog-sözleýşi. Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|