MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

9.11. Azərbaycan Respublikası  

çaylarının ekoloji problemləri 

 

Cənubi Qafqaz ölkələri arasında Azərbaycan Respublikasının su resursları az olub həmin regionun 15%-ni 

təşkil edir. Respublikamızın su resursları Gürcüstandan 7,7 – 8,3 dəfə, Ermənistandan isə 3 dəfə azdır. Su ilə tə-

min olunmaq baxımından dünyanın su ilə az təmin olunan regionuna aid olub hər km

2

 əraziyə təxminən 100000 

m

3

, hər adam başına isə ildə 950-1000 m

3 

su düşür. Respublikamızda suyun ümumi ehtiyatı 28,5-30,5 km

3 

 olub 

quraqlıq illərində isə azalaraq 27,0-22,6 km

3

-ə enir (Mahmudov 2003). Su ehtiyatları ərazi üzrə qeyri bərabər 

paylanmışdır. Belə ki, Şəki, Zaqatala, Xaçmaz, Kəlbəcər, Dağlıq Qarabağ, Gədəbəydə belə problem olmadığı 

halda, Qobustan-Abşeron regionunda və suvarma əkinçiliyi inkişaf etmiş Kür-Araz ovalığı rayonlarında həmişə 

su qıtlığı mövcuddur. 

Respublikamızın bütün çayları  Xəzər dənizi hövzəsinə aiddir, onların sayı 8350-dir. İki çayın uzunluğu 

(Kür və Araz) 500 km-dən artıqdır. 22 çayın uzunluğu 100-500 km, 40 çayınki – 51-100 km, 107 çayınki 26-50 

km, onlardan 5141-i Kürçayı hövzəsinə, 1177-i Araz çayı hövzəsinə aiddir. Biləvasitə  Xəzərə tökülən çaylar 

qolları ilə birlikdə 3218-dir (Mahmudov, 2003), Ümumi çay şəbəkəsinin sıxlığı 0,36 km/km 

2

 təşkil edir.  

Ən sıx çay şəbəkəsi Lənkəran təbii vilayəti üçün səciyyəvi olub 0,84 km/km

2

, ən seyrək çay şəbəkəsi isə 

Abşeron – Qobustan regionunda- 0,20 km/km

2 

təşkil edir. Respublika çaylarının ümumi uzunluğunun cəmi 

33665 km-dir, bütün su mənbələrinə məxsus şirin suların orta illik həcmi 30-31 km

3

-dir, ərazimizdə formalaşan 

suların cəmi 10-11 km

3

 təşkil edir. Göstərilən suların orta hesabla 80-85%-i çaylara məzsusdur (M.Salmanov, 

2002). 

               

---

 

173

Cədvəl 9.12