MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

1.  Aqrokimyəvi tədbirlər.  Əkinçiliyin kimyalaşdırılması (torpağa onun fiziki-kimyəvi xassələrini 

yaxşılaşdıran və onun münbitliyini artıran gübrə  və meliorantların verilməsi) radionuklidlərin torpaqdan kənd 

təsərrüfatı bitkilərinə  və sonra da heyvandarlıq məhsullarına daxil olmasının qarşısını alan ən səmərəli 

vasitələrdən biridir. Mineral gübrələrin tətbiqi nəticəsində  məhsulda radionuklidlərin konsentarsiyasının aşağı 

düşməsi bir sıra səbəblərlə izah edilə bilər: 

a. Bitkinin qida şəraitinin yaxşılaşması  nəticəsində biokütləsinin artması  və bununla da radionuklidlərin 

həcminin ümumi kütləyə nisbətdə azalması; 

b. Torpaqda mübadiləli kationların, ilk növbədə kalium və kalsium kationlarının konsentrasiyasının 

artması; 

c. Radionuklid ionları ilə torpağa verilmiş gübrələrin (duzların) ionların arasında antoqonizmin güclənməsi 

və nəticədə bitki tərəifndən radionuklidlərin mənimsənilməsinin çətinləşməsi; 

d. Mineral gübrələrin təsiri altında radionuklidlərin bitki tərəfindən çətin mənimsənilən formalara transfor-

masiya olunması.  

Üzvi gübrələrin tətbiqi də torpaqda radionuklidlərin toplanmasının və onların bitkiyə keçməsinin qarşısını 

alır. Üzvi gübrələrin səmərəliliyi yüngül qranulometrik tərkibli torpaqlarda özünü daha yaxşı göstərir. Belə ki, 

aşağı münbitli torpaqlarda yüksək dozada peyinin verilməsi taxıl və arpanın məhsulunda 

90

Sr 80% azaldır. Digər 

kateqoriyadan olan təbii və süni radionuklidlərin üzvi və mineral gübrələrin təsiri altında torpaq və bitkidə 

azalmasına dair məlumatlar vardır (A.N.Ratnikov, 1991).