MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

b) Magistrala çıxış yol şəbəkəsinin yaradılması. 

c) Hidroloji rejimin nizamlanması (drenaj xəndəklərinin yaradılması, axımın nizamlanması, çay və kanalların 

yerinin dəyişdirilməsi və s.). 

ç) Lazımi mühəndis qurğuların   yaradılması. 

Çevrilmiş (yararsız) gilli tərkibli layların meylliyi 1:3, qumlu laylarınki isə 1:4 –dən dik olmamalıdır. Əgər 

layların meşələşdirmə məqsədilə istifadəsi nəzərdə tutularsa yamaclarının meylliyi 1:3, bağçılıqda istifadə olu-

nacaqsa  isə 1:5-dən artıq olmamalıdır. Kənd təsərrüfatında istifadə üçün layların səthi hamar və atmosfer yağın-

tılarının artığının axması üçün birtərəfli 3-5

0

 meylli olmalıdır. Səthin planlaşdırılması iki mərhələdə aparılması 

məsləhət görülür:  ilk dəfə ümumi, 1-2 ildən sonra isə son planlaşdırma. Tədqiqatçıların fikrincə laylar 15-20 il-

dən sonra tam sabitlik halını alır: çökmə ən çox ilk 2 ildə baş verir. Kənd təsərrüfatı rekultivasiyası zamanı lay-

ların üzərinə verilən məhsuldar qruntun (torpağın) qalınlığı 1 m-dən, meşə təsərrüfatı rekultivasiyasında isə 2 m-

dən az olmamalıdır.  

Fitotoksiki süxurların səthini əlverişli tərkibli qruntla (torpaqla) örtmək mümkün olmadıqda qazıntı kömürü-

nün külündən, əhəngdən və s. köməyi ilə kimyəvi meliorasiya aparılır. 

Dağ-texniki prosesində laylarda su rejiminin nizamlanmasında eroziyanın qarşısını almaq üzrə tədbirlərə bö-

yük fikir verilir. ABŞ-ın Kontukki ştatında layların yamacında hündür olmayan yaşıl terraslar düzəldilir. Belə 

terraslar gilli süxurların yuyulmasını 65%, qumlu süxurların yuyulmasını 52% azaldır. 

İngiltərədə açıq üsulla istehsal zamanı öncə üst torpaq qatı götürülür, bir yerə yığılır, sonra isə layların plan-

laşdırılmış səthinə tökülür. 

Almaniya və digər ölkələrdə son illər işlənmiş karxanaların yerində müxtəlif təyinatlı su hövzələrinin yara-

dılmasına böyük əhəmiyyət verilir.