“Mən fəxr edirəM ki, AzərbAycAnlıyAM!”

bAyTArlıq

İlin fəsilləri balıqların böyüməsinə, inki-

şaf  etməsinə  təsir  etdiyi  kimi,  müxtəlif 

xəstəliklərin  baş  verməsi  və  gedişi  də  mü-

hüm  rol  oynayır.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki, 

balıq bədəninin temperaturu, demək olar ki, 

onun yaşadığı suyun temperaturu ilə eynidir 

və  suyun  temperaturunda  baş  verən 

dəyişikliklə  eyni  olaraq  balıq  bədəninin 

dəyişikliyinə  də  səbəb  olur.  Həmçinin  su 

hövzəsində və ya balıqların orqan və toxu-

malarında olan xəstəlik törədicilərinin həyat 

fəaliyyəti  temperaturun  kəskin  tərəddüd 

etməsi təsirindən dəyişilirlər.

Temperaturun qalxması nəticəsində törə-

dicinin  bədənində  gedən  bütün  həyati 

proseslər  müəyyən  həddə  kimi  sürətlənir. 

Bu həddən sonra orqanizmin həyat fəaliyyəti 

pozulur və törədici ölür. Əksinə, temperatu-

run aşağı düşməsi nəticəsində həyati proseslər 

zəifləyir və tədricən dayanır. Məsələn, çəki 

və  karp  balığının  daktilogiroz  xəstəliyinin 

Dactylogyrus  vastator  törədicisi  üçün  tem-

peratur optimumu 24-28°C arasında tərəddüd 

edir.  Bu  temperaturda  da  helmint  4-5-ci 

günü  yetginləşir  və  yumurta  ixrac  edir. 

Onun  embrional  inkişafı  3-4  gündən  sonra 

qurtarır. Xəstəliyin D. extensus törədicisinin 

temperatur  optimumu  13-15°C  arasında 

tərəddüd edir. Beləliklə, belə qənaətə gəlmək 

olur  ki,  parazitlər  istisevər  və  soyuqsevər 

olurlar.  Aparılan  tədqiqatlar  nəticəsində 

müxtəlif  xəstəlik  törədicilərinin  yayılma 

vəziyyəti  bu  qanunauyğunluğu  təsdiq  edir. 

Məsələn, daktilogiroz xəstəliyinin D. vastator 

törədicisi əsasən yay aylarında, D. extensus 

isə  yay  və  payız  aylarında  qeyd  olunmuş-

dur.  Xilodonellyoz  xəstəliyinin  törədicinin 

(Chilodonella cyprini) yayılmasında bu qa-

nunauyğunluq  hətta  balıqçılıq  obyektinin 

respublikanın  nisbətən  sərin  iqlimə  malik 

rayonlarında  yerləşməsilə  əlaqədar  olaraq 

yay  aylarında  da  müşahidə  edilmişdir.  La-

kin  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  mühitin  digər 

faktorlarından  təcrid  olunmuş  halda  təkcə 

temperatur  həmişə  aparıcı  rol  oynamır. 

Məsələn,  aparılan  tədqiqatlar  göstərmişdir 

ki,  ixtioftirioz  xəstəliyinin  törədicisi  23-

24°C  temperaturda  inkişaf  edib  artmasına 

baxmayaraq,  bir  yaşa  qədər  olan  qızılbalı-

ğın sıxlığı yüksək, aşağı dolğunluqlu, inki-

şafdan  qalan  fərdlər  arasında  rast 

gəlinmişdir.

Ümumiyyətlə,  temperaturun  optimal 

göstəricidən kənar tərəddüd etməsi su höv-

zəsində yem bitkilərinin təbii inkişafına və 

onun  balıqlar  tərəfindən  mənimsənilməsinə 

mənfi  təsir  göstərir.  Nəticədə  balıqların  in-

kişafı ləngiyir, dolğunluqları aşağı düşür və 

bu da öz növbəsində onların ümumi rezistent-

liyinə təsir etməklə, qorxulu xəstəlik törədi-

ciləri ilə yoluxma davamlılığını xeyli azaldır.

Beləliklə, xarici mühit temperaturu nəinki 

balıqlara,  onların  xəstəlik  törədicilərinə, 

hətta balıqçılıq su hövzələrinin başqa hidro-

biontlarına  –  fauna  və  floraya  əhəmiyyətli 

dərəcədə təsir edir. Ona görə də temperatu-

run  lazımı  istiqamətdə  dəyişdirilməsilə 

onun mənfi təsirindən yaxa qurtarmaq olar.