Menejment va marketing

 

---

47 
Lizing operatsiyalari risklarini boshqarish bo„yicha Rossiya lizing 
beruvchilari amaliyoti 
Iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda risklarni boshqarish ilm hisoblansa, 
Rossiya amaliyotida alohida yondashuvni talab qiladigan soha hisoblanadi. 
Rossiya lizing kompaniyalarida deyarli barcha risklarni qoplashga to„g„ri keladi. 
Rossiya lizing kompaniyalarining lizing operatsiyalari risklarini boshqarish 
amaliyotini ular tomonidan «Lizingovie sdelki na rossiyskom rinke: upravlenie 
riskami» konferensiya siga taqdim qilingan materiallar, hamda maxsus nashrlar 
orqali ko„rib chiqamiz. 
Har qanday lizing kompaniyasining risklarni boshqarish va baholash 
bo„yicha kompleks yondashuvini 2 bosqichga bo„lish mumkin. Birinchi bosqich – 
aniq bir bitim bo„yicha risklarni boshqarishni baholash. Ikkinchi bosqich -lizing 
kompaniyasi faoliyati bilan bog„liq risklar. 
Lizing kompaniyasi risklarini baholash va boshqarish kompleks tizimi ikki 
yondashuvni talab qiladi: 
1-yondashuv. Bitim risklari: 
-tovar yetkazib beruvchilar bilan boglik risklar;
-mulk likvidligi bilan bog‟lik risklar; 
-lizing oluvchining tulo‟vga qobilligini yo‟qotishi bilan bog‟lik risklar. 
2-yondashuv. Lizing kompaniyasi risklari. 
Birinchi bosqichda aniq bir bitim bo„yicha risklar ko„rib chiqiladi. Shu 
jumladan, birinchi guruh risklari lizing ob‟ektini yetkazib beruvchi bilan bog„liq 
risk hisoblanadi. Rossiya lizing bozori uchun bu muhim masala hisoblanadi, 
chunki lizing kompaniyalari ham xorijiy mahsulot yetkazib beruvchilar bilan bir 
qatorda mahalliy mahsulot yetkazib beruvchilar bilan ham ish olib borishadi. 
«Xorijiy mol yetkazib beruvchilar bilan ish olib borilganda o„ziga xos 
xususiyatlar mavjud. G„arb mamlakatlarida qayta ishlab chiqarish borligi sababli 
Rossiya bozorlari g„arb kompaniyalari uchun katta qiziqish uyg„otadi. Ushbu. 
bozorga kirib kelish uchun esa yagona vositachilar lizing kompaniyalari va 
banklar hisoblanadi. Shu sababli bank va lizing kompaniyalari xorijiy mol 

---

48 
yetkazib beruvchilardan ma‟lum chegirma talab qilishlari mumkin, masalan: 5% 
- 10%. Biroq 1996 - 1997 - yillarda ishlab chiqarilgan va ma‟naviy eskirgan 
dastgoh-uskunalar to„g„risida so„z yuritilganda, 30% - 40%gacha chegirma talab 
qilish mumkin».
13
Ikkinchi guruh risklari lizing ob‟ekti bilan bog„liq risklar hisoblanadi. 
Lizing kompaniyalari doimiy ravishda lizing ob‟ektining qoldiq qiymatini 
boshqarishi va lizing bitimi buzilgan taqdirda yo„qotishlarni qay darajada 
qoplashini oldindan his qilishi lozim. Bunday holatda lizing ob‟ektining 
ma‟naviy eskirish riski mavjud bo„lib, lizing kompaniyasi ushbu mulk lizing 
oluvchiga qanchalik qimmatli ekanini va bozorda qanchalik tez ma‟naviy 
eskirishini oldindan ko„ra bilishi kerak. 
Buning uchun ta‟minot likvidatsiey tugatish qiymatini yo„qotish bilan 
bog„liq risklar tushunchasi qo‟llaniladi. Likvidatsion qiymat deganda, mulk 
egasi o„z huquqlariga asosan olishi mumkin bo„lgan mablag‟ tushuniladi. 
«Lizing ob‟ekti narxining shakllanishi va narxlarning o„zgarish sur‟atlarini 
inobatga olish kerak. Masalan, 1993 yilda minifotolaborotoriyalar 80 000 - 90 
000 AQSH dollari miqdorda turgan bo„lsa, bojxona siyosatining o„zgarishi 
natijasida bir yarim yildan so„ng ularning narxi 50 000 AQSH dollariga to„g„ri 
keldi. Bir yarim yildan buen minifotolaborotoriya ishlatayotgan lizing 
oluvchining qarzi 50 000 AQSH dollari bo„lganligi sababli uning oldida kizik 
bir masala guradi: ushbu minifotolaborotoriya uchun qolgan 50 000 AQSH 
dollar to„lovni to‟lash yoki shu mablag„ning o„ziga xuddi shunday yangi 
minifotolaborotoriya sotib olish»
14
. 
Risklarning uchinchi guruhi lizing oluvchining to„lovga kobiliyatliligining 
yo„qolishi bilan bog„liq. Bugungi kunda bu risklarni ikkiga bo„lish mumkin: 
tashki va ichki risklar. 
Tashqi risklar: 
13
Ястриб А.Г. Основные риски российского рынка: точка зрения российского банка. Материалы 
конференции «Лизинговые сделки на российском рынке: управление рисками». М.: Группа МФК по 
развитию лизинга, 28 июля 2000 г. 
14
Масленников О.А. Материалы конференции «Лизинговые сделки на российском рынке: управление 
рисками». М.:Группа МФК по развитию лизинга. 28 июля 2013 г.

---

49 
-federal va regional qonunchilikdagi o„zgarishlar;
-lizing oluvchiga majburiyatlarini va doimiy faoliyatini bajarishga salbiy 
ta‟sir ko„rsatuvchi ma‟muriy risklar (litsenziyalash, tartibga soluvchi va 
kuzatuvchi muassasalarning ruxsatnomalarini olish bilan bog„liq muammolar); 
-soliq tizimining nomukammalligi; 
-siyosiy va ijtimoiy vaziyat; 
-inflyasiya;