7
I BOB. BOSHQARUVNI RIVOJLANTIRISHDA TADQIQOTNING O‘RNI
1.1.
Tadqiqot muammo va vaziyatlarni anglash, ularning paydo bo‘lishini
aniqlash, xususiyatlari va mazmunini ochib berish, universal hal qilish
yo‘llari va vositalarini topishdan iborat faoliyat turi sifatida
Tadqiqot
–
bu muammo va vaziyatlarni anglash, ularning paydo bo‘lishini
aniqlash, xususiyatlari va mazmunini ochib berish, universal hal qilish yo‘llari va
vositalarini topishdan iborat faoliyat turidir. Tadqiqot –
istalgan faoliyatning
zaruriy elementidir, lekin faoliyat turiga qarab
u yoki bu darajada amalga
oshiriladi. Masalan, ilmiy faoliyat, uning asosini tashkil
qiladigan va tadqiqot
ob’ektining o‘zini tutish qonuniyatlarini aniqlashga,
yangi bilimlarni olishga
mo‘ljallangan tadqiqotlarning maksimal hajmini nazarda tutadi. Avtomatizm va
ishchanlikni talab qiluvchi texnik faoliyat esa, tadqiqotlarning minimal miqdorini
taqozo etadi.
Asosiy mazmuni qarorlar qabul qilishdan
tarkib topgan boshqaruvni
tadqiqotchilik faoliyatisiz tasavvur qilish qiyin. Boshqaruvning rivojlanib borishi
davomida tadqiqotlarning o‘rni va ulushi o‘sib boradi.
Biz ishlatayotgan har qanday tushuncha ta’rifga ega bo‘lishi kerak. Mantiqiy
ma’lumotnoma-lug‘atda N.I.Kondakova “tadqiqot” tushunchasini quyidagicha
ta’riflaydi: “Tadqiqot – biror-bir ob’ektni (predmet, hodisani),
uning vujudga
kelish qonuniyatlari, rivojlanishi va jamiyat manfaatlari yo‘lida qayta o‘zgartirish
qonuniyatlarini ilmiy o‘rganish jarayonidir”. Falsafiy lug‘atda nisbatan oddiyroq
ta’rif berilgan: “Ilmiy tadqiqot – yangi ilmiy bilimlarni ishlab chiqish jarayoni,
bilish faoliyati turlaridan biri”.
O‘tmishda “tadqiqot” tushunchasi faqat ixtisoslashgan
ilmiy faoliyat bilan
bog‘lanar edi. Jamiyat va inson rivojlanishining zamonaviy tendensiyalari yangi
ehtiyojlarning paydo bo‘lishini ochib bermoqda. Inson kasbiy faoliyat turlarining
8
ko‘pchiligi hozirgi kunda ilmiy yondashuvni taqozo etmoqda va tadqiqotlar oddiy
amaliy faoliyatga singib ketmoqda.
Tadqiqotlar zaxiralar qaerda mavjudligini, ularni
rivojlantirishga nima
xalaqit berayotganini, nimadan xavfsirash va qaysi tendensiyalarni qo‘llab-
quvvatlash zarurligini aniqlash imkonini beradi (1.1-rasm).
Dostları ilə paylaş: