Mövzu 4. İqtisadi sistemlər. Qarışıq iqtisadiyyat.Milli iqtisadiyyat. 1.İqtisadi sistem anlayışı və onun ünsürləri. 2.İqtisadi sistemlərin əsas problemləri. 3.İqtisadi sistemlərin təsnifləşdirilməsi meyarları və tipləri. 4.İqtisadi sistemlərin təsnifatı. 5.Milli iqtisadiyyat. Qarışıq iqtisadi sistem və onun modelləri. 1. İqtisadi sistem anlayışı və onun ünsürləri. İqtisadi sistem – maddi və qeyri-maddi nemət və xidmətlər istehsalçıları və istehlakçıları
arasındakı xüsusi şəkildə nizamlanmış əlaqələr sistemidir.
İqtisadi sistemdə təsərrüfat fəaliyyəti həmişə bu və ya digər şəkildə təşkil olunmuş,
əlaqələndirilmiş olur.
İnsanların iqtisadi fəaliyyətinin iki əlaqələndirilmə üsulunu nəzərdən keçirir. Birincisi
məcbur etmə ilə müşayiət olunan mərkəzləşdirilmiş rəhbərlik və ya iyerarxiyadır; ordunun,
müasir totalitar dövlətin metodları belədir. İkinjisi fərdlərin könüllü əməkdaşlığı, və ya spontan,
kor-təbii nizamdır; burada fəaliyyətə əsas siqnal qiymətlərdir. Resurslara və əməyin nəticələrinə
qiymətin enməsi və ya qalxması təsərrüfatçılara hansı istiqamətdə hərəkət etmək lazım olduğunu
göstərir.
İqtisadi sistem anlayışı müxtəlif iqtisadçılar tərəfindən müxtəlif cür şərh edilir.
-»İqtisadi sistem- müəyyən joğrafi ərazi hüdudlarında istehsal, gəlir və istehlakla bağlı qərarların
qəbul edilməsi və həyata keçirilməsi ilə bağlı mexanizmlər və institutların cəmidir»
.
(P.Qreqori,R.Styuart)
-»İqtisadi sistem -
özündə iqtisadi davranış və nəticələrə bilavasitə və ya dolayısı ilə təsir edən
bütün institutlar, təşkilatlar, qanun və qaydalar, ənənələr, mövqelər, dəyərləndirmələr, qadağalar
və davranış sxemlərini əhatə edir». (F.Prayor)
İqtisadi sistemin
ümumi ünsürləri:
Məhsuldar qüvvələr Təbii: təbii resurslar,
İctimai: istehsal vasitələri,
Ən ümumi: elm,
insanın imkanları və s.
əmək bölgüsü və s.
təhsil, mədəniyyət və s.
