MəruzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu MÖvzu giRİŞ. Qİda kimyasi fəNNİ, MƏQSƏd və VƏZİFƏLƏRİ

4. Suda həll olan (B qrupu vitaminləri, C vitamini) vitaminlər, tərkibi, 
bioloji rolu: 
B
1
vitamini (və ya tiamin) rəngsiz, acı kristalik maddədir, suda yaxşı 
həll olur, temperatur və turş mühitdə davamlıdır. Zəif qələvi mühitdə tez pozulur. 
Tərkibində həm kükürd, həm də amin qrupu olduğuna görə B
1
-vitamininə tiamin 
də deyilir. Tiamin (və ya anevrin) primidin nüvəsi ilə tiazol halqasından əmələ 
gəlmişdir. Bu vitaminin kimyəvi quruluşu Vilyams və Vandaus tərəfindən 
aydınlaşdırılmışdır. 
B
1
vitamini tiaminxlorid formada turş mühitdə mövcuddur.
Neytral və qələvi mühitdə bu quruluş dəyişir, tiamin molekulunda sərbəst 
aldehid və sulfhidril qrupları yaranır. Bu vitamin insan və heyvanların 
orqanizmində tiamin pirofosfst formasındadır, sərbəst şəkildə olmur. 
Ubixinon (koenzim Q) 
O 
O 
CH
3
│
─
(CH
2
─ ═ ─
CH C CH
2
)
n
H
3
CO
─
H
3
CO
─
─
CH
3

---

78 
B
1
vitamini lipotiamindifosfat (LTDF) formasında piroüzüm, quzuqulaq-
sirkə, alfa-ketoqlutar turşularının oksidləşməklə, dekarboksilləşməsini kataliz edən 
fermentlərin dehidrogenazaların tərkibinə daxil olur. 
İnsan və heyvanlarda B
1
vitamin çatışmadıqda beriberi (sinqalezcə-
bacarmıram deməkdir) xəstəliyi və ya polinevrit əmələ gəlir. Bu xəstəlik, əsasən 
ürəyin və sinir sisteminin fəaliyyətinin pozulması ilə xarakterlənir. 
Xəstə müvazinətini itirir, çox arıqlayır. Orqanizimdə karboksilaza azalır, 
toxumalarda piroüzümturşusunun miqdarı çoxalır, oksidləşmə-reduksiya proseslə-
ri pozulur. Buna sinir toxuması çox həssasdır və polinevrit də bununla əlaqədardır. 
B
1
vitaminin yemdə çatmazlığına at, donuz, it və adadovşanı daha çox həs-
sasdır. 
Gövşəyən heyvanların B
1
vitamininə təlabatı azdır. Çünki olnların mədə 
önlüklərindəki mikroflora bu vitamini sintez edir. Quşlarda və təkkameralı hey-
vanlarda anevrin əsasən kor bağırsaqda sintez olunur.
B
1
vitamini müxtəlif bitkilərin ayrı-ayrı orqanlarında müxtəlif miqdardadır.
Bitkidə B
1
vitamini yetişmə fazasında yarpaq və gövdədən toxuma keçir. 
Buğdanın dənini yetişmə dövründə onda 2,4 mq